Vahid Məmmədli
QIRMIZI ilə SELFİ
Bizim küçə Bakının köhnə məhəllələrindən birində yerləşir. Bakının İçəri şəhəri, Qız qalası, dənizkənarı bulvarı kimi bizim məhəllənin də öz koloriti var. Burada yaşayanların çoxu vaxtilə ölkənin bütün regionlarından xoşbəxtlik dalınca paytaxta köçənlərin nəvə-nəticələridir. Onların arasında müxtəlif peşə sahibləri, varlısı, kasıbı var və bu məhəlləni özlərinə məskən seçmişlər.
Mən uşaqlığımdan bu insanların çöhrəsində təbəssüm görmüşəm… Bəlkə də xoşbəxtlik dalınca vaxtilə Bakıya köçmüş babalarının ruhları şad olsun deyə onlar daim gülümsəyirlər…
Şəhər kənarında yerləşməsinə baxmayaraq məhəlləmizin də öz milyonçular küçəsi, mərkəzi xatırladan orta məhəllə və yeni tikilən göydələnlərlə əhatə olunmuş kənar məhəlləsi var… Küçəmiz orta məhəllədədir, arxası milyonçular məhəlləsinə dirənir. Əslində o məhəllədə yaşayanların həqiqətən də milyonçu olduqlarını heç kim bilmir. Sadəcə həmin məhəllədə tikilən villalar bir-birindən gözəl və yaraşıqlı olduqlarından, hamı o küçəni «milyonçular məhəlləsi» adlandırır.
Bizim məhəllə uşaqlarının bir cəhəti onları digərlərindən fərqləndirir. Küçəmizdəki uşaqlar bir-birləri ilə yaş fərqlərinə görə deyil, öz maraq dairələrinə görə otur-dur edirlər. Yəni, quşbazlar, itbazlar, ekzotik balıq saxlayanlar, at həvəskarları, pişik azarkeşləri, dovşan, tısbağa, dəniz siçanı saxlayanlar…
Düzdür bu qrupların içərisində eyni zamanda futbol, avtomobil, geyim, musiqi azarkeşləri üstünlük təşkil etsə də məhəllə adamlarının heyvanlara olan sevgisi bir başqadır.
Mən məhəllədəki azarkeşlər qrupunun hələlik heç birində qəti qərar tuta bilməmişdim. Bunun da bir səbəbi vardı… Mənim kitablara olan sevgim…
Bəzən sevdiyim bir kitabı kitabxanadan götürüb evə qayıtdıqda məhəllə uşaqlarının yanında ayaq saxlayıb görüşür, kiminsə itinə, pişiyinə, göyərçininə baxırdım. Bu heyvanlara baxa-baxa, həmin heyvanların azarkeşləri ilə söhbət edə-edə kitab oxumaq mümkün olmadığından, onların yanında qərar tuta bilmirdim, kitab oxumağa tələsirdim…
Qonşumuz Sərvaz mənim sinif yoldaşımdır. Hər ikimiz 9”a” sinfindəyik. Sərvaz və qardaşları döyüşkən xoruz növləri saxlayan qrupdadırlar. Qapıbir qonşumuz olduqlarından və xoruz saxlayanlar onların həyətinin qarşısında toplaşdıqlarından mən bu qrupun üzvləri ilə daha çox təmasda olurdum.
Sərvaz həm də mənim dostumdur. Onların böyük toyuq hinləri var. Saxladıqları xoruzlar çox aqressiv olduqlarından onların hindən bayıra çıxmalarına imkan vermirlər. Küçədə, evlərinin qarşısında xoruz döyüşdürərkən səs-küy olduğundan, bəzən xoşlamadıqları insanlara hücum etdiklərindən əsas işi şikayət ərizələri yazmaq olan qonşumuz Çappa İsmixan sahə müvəkkilinə xəbər verirdi… Sahə müvəkkili Sərvazin qrupunda olan xoruzbazlara sonuncu dəfə xəbərdarlıq etdiyindən, onlar xoruz döyüşlərini hər dəfə Bakı kəndlərindən birində keçirir, məhəllədə isə Sərvazgilin hininin önündə toplaşıb, səssiz, xısın-xısın söhbət etməklə kifayətlənirdilər.
Aşağı siniflərdə mən akvarium balıqlarının azarkeşi olan Nuru ilə arxada, küncdəki partada əyləşirdim. Amma Nuru bütün dərslər boyu ekzotik balıqlardan ağız dolusu o qədər danışırdı ki, o da, mən də dərslərə qulaq asa bilmirdik. O üzdən də sinif rəhbərimiz Musa müəllim məni ön partaların birində Sənubər adlı qızla yanaşı oturtdu.
Sənubər birinci sinifdən mənim xoşuma gəlirdi. Düzünü deyim ki, ona vurulmuşdum. Bəlkə də bütün məktəb oğlanları onu gizli sevirdilər…
Sənubər çox gözəl idi. Çox da yaraşıqlı, bahalı paltarlar geyinirdi. Birinci sinifdən indiyə qədər onu şəxsi sürücü məktəbə gətirib aparır, başı qırxıq, idman bədənli yaşlı sürücü həm də onun cangüdəni rolunu oynayırdı.
Mən Sənubəri gördüyüm gündən, böyüyəndə onunla necə evlənəcəyim, ailə qurub dünyanı gəzəcəyim barədə xəyallar qursam da Sənubər nə mənə, nə də digər oğlanlara heç vaxt fikir verməzdi.
Musa müıllim məni onun yanında otuzduranda çox sevinsəm də, əslində bundan sonra mənim kədərli günlərim başlamışdı. Çünki Sənubər mənimlə çox az danışırdı. Onunla salam sağoldan başqa aramızda heç bir ünsiyyət yox idi. Onun dəftərlərinin üzərində xarici kino ulduzlarının, modellərin şəkillərini görəndə çox üzülür, qısqanclıq məni dəli edirdi… Mən heç nə edə bilmirdim. Sənubər mənə yaxınlıq vermirdi…
Arxa məhəllədə yaşayan Aydın tez-tez məktəbin qarşısındakı küçədə öz motosikletini uğuldadanda sinif qizları pəncərənin qarşısına toplaşırdılar… Onun motosikleti deyilənlərə görə Bakıda ən bahalılardan idi. Aydın bahalı dəri gödəkçə, cins şalvar, qara dəbilqə geyinib özünü qızlara göstərəndə hamı xısınlaşırdıki Aydın məktəbin qarşısına Sənubər üçün gəlir.
Mənimsə əlacım yalnız xəyallarımın qanadlarında kitab oxumaq idi. Çünki, Sənubərə qovuşmaq üçün səbrlə yaxşı təhsil almalı, həm də kitabxanada Sənubərə olan qısqanclığımı, həsrətimi bir qədər içimdə boğmalıydım.
Mənim hər zaman kitab oxumağım valideynlərimi sevindirsə də, həm də narahat edirdi. Atam kitablarla həddindən artıq vaxt keçirməyimdən əndişələnib, məni məcburi üzgüçülük məktəbinə də yazdırmışdı.
Əvvəllər üzgüçülüyə həvəssiz getsəm də sonradan bu mənim o qədər xoşuma gəldi ki, mən günü-gündən daha artıq həvəs göstərirdim. Artıq əzələlərim daha da möhkəmlənir, görünüşlü şəkil alırdı.
Məktəb qızlarının da mənə maraqla baxdıqlarını hiss edirdim. Bircə Sənubərdən başqa…
Üzgüçülükdə nə vaxtsa olimpiya çempionu olsam mən özümə ən bahalı “Harley Davidson” alacam. O vaxta kimi motosiklet Aydın Sənubəri mənim əlimdən almasa onu motosikletimə mindirib bütün Bakını gəzdirəcəm…
Bel çantama üzgüçülük şortumu, rezin papaq və təmiz dəsmal qoyub ağzını bağladım. Tezliklə yeniyetmələr arasında Bakı çempionatı olacaq. Odur ki, hər gün məşqə getməliyəm.
Pilləkənlərlə həyətimizə enəndə bizdən bir neçə ev aralıda yaşayan qonşumuz Cəfəri evlərinin damında gördüm. Cəfər məni görən kimi yerində atılıb düşdü, sol əlində tutduğu göyərçini göstərib, sağ əliylə məni yanına çağırdı. Cəfər quşbazdır. Evinin damında taxta quşxanada göyərçin saxlayır. Həm də repi sevir. Onu rep aləmində Cem adıyla tanıyırlar. Replərinə bütün Bakı gəncləri qulaq asır. Günün çox hissəsini damda göyərçinləri ilə keçirdiyindən Cem yuxarıdan məhəllənin demək olar ki, hər tərəfini görür. Həm də məhəllə sakinləri haqqında hər şeyi bilir.
Cem damdan,-qapı açıqdır, qalx yuxarı,-dedi. Həyət qapısından keçib, quşbaz repçinin evlərinin arxasındakı dəmir pilləkənlərlə onun yanına qalxdım.
–Gəl, xoş gəldin. Bu qara kəkillini görürsən, çilli onu endirdi… özgə quşudur. Tovlayıb gətirib, ha-ha-ha-ha -Cemin uçmağa qanadı yox idi.
Yerində dövrə vurub rep deməyə başladı:
Çilli quşum qanadlı
bütün məhlədə adlı
kimsə ona çatammaz
özgə quşunu “atdı”
çilli, çilli, çillidir
dilçəyi var dillidir
Çilli ürəkli quşdur
bizə gərəkli quşdur
gəlsən bizim məhləyə
dinc dayan, sakit otur
çilli, çilli, çillidir
dilçəyi var dillidir…
Aşağıdan, qonşu həyətdən boğuq səs gəldi:
– Quşlara azadlıq… – Bu qonşumuz Çappa İsmixanın səsi idi.
Cem oxuduğu repi yarımçıq kəsib, üzünü turşutdu:
–Yenə gəldi də buuuuu……
Qonşulardan eşitmişdim ki, Çappa İsmixan heyvanların hüquqlarını müdafiə edən cəmiyyət yaradıb. Qabaqlar hansısa qazetin müxbiri işləyirmiş. İndi saytlarla əməkdaşlıq edir. Balaca iti var. İtinin adı Çappadır. İsmixan cavanlıqdan içkiyə meylli olduğundan vaxtilə içki aludəçilərinin ən sevimli qədəhləri olan, yanı dilikli “çappa” stəkanın xatirəsinə itinin də adını Çappa qoymuşdu.
İsmixan əvvəlki vərdişinə sadiq qalaraq hər gün Çappanı gəzintiyə çıxaranda özündən asılı olmayaraq məhəllənin girəcəyindəki «yüzxana»ya baş çəkirdi.
Məhəllədə mastif, qafqaz ovçarkası, alaboy saxlayanlardan bəziləri it döyüşdürməyə də gedirdilər. Amma bütün bunları onlar hamısı İsmixandan gizlin saxlamağa çalışırdılar. Yoxsa İsmixan ölkədə ad çıxarmış qalmaqallı saytların birinin adını çəkərək, ştatdankənar müxbiri olduğu həmin saytla hər kəsi təhdid edirdi…
İsmixanın həyəti Cemgilin həyətindən ovuc içi kimi görünürdü. O uzun çənəsini yuxarı qaldırıb Cemə səsləndi:
–Eheyy, ayda gəzən, xəbərin var xəbərdən?
Cem İsmixanı eşitmirmiş kimi öz quşlarına baxırdı.
–Deyirlər, milyonerlər məhəlləsində bir ov tulası peyda olub, camaatın toyuq cücəsinə aman vermir. Burax o quşları azadlığa.Yoxsa o tula bizim küçəyə də dadanacaq…
Cem əsəbləşdi:
–Görürsən bu əbləhi. Guya heyvanların azadlığı uğrunda mübarizə aparır. Amma yüz qram süz, yer üzünün bütün heyvanlarını satar…
İsmixanın sərxoş olduğu səsindən bəlli idi:
–Göyərçinlərə azadlıq,-bu dəfə daha var gücü ilə qışqırdı.
İsmixanın iti Çappa da sahibinə qoşulub üzü yuxarı hürürdü.
Cem quşxanadan bir neçə göyərçin yumurtası götürüb, polietilen paketə qoydu. Kəndirlə həmin paketi İsmixanın həyətinə salladı:
–Verməsəm bu səsini kəsməyəcək…
Mən aşağı baxdım. İsmixan həyətdə yox idi. Yumurtaları da götürüb getmişdi…
İsmixanın getdiyini görən Cemin kefi kökəldi.Yerində dövrə vurub repinə davam edirdi:
çilli, çilli, çillidir
dilçəyi var dillidir…
Cem oxuyub qurtaran kimi mən soruşdum:
–Görəsən İsmixan niyə tək yaşayır?
–İsmixanın çox mülayim bir arvadı vardı… O bütün günü əyyaş dostlarını da başına yığıb gördüyün bu həyətdə vururdular. Xanik də onların arasında imiş. Xanoğlanı deyirəm. Bizdən beş on ev aralıda yaşayır. Məhəllənin başında. İsmixan Xaniki şərləyir ki, arvadıma söz atırsan. Xanik dözməyib İsmixanı o ki var çırpır. Sonra da Xanik türməyə düşür, İsmixan isə xəstəxanaya. Arvadı isə baş götürüb gedir… O gündən it saxlayır İsmixan. O öz arvadına da sahib çıxa bilmədi. İnsan ki, içki düşkünü oldu yaxınlarını itirir…Mənim Çappaya yazığım gəlir, İsmixan dilsiz ağızsız heyvanı da özü kimi riyakar öyrədib…
