Виктор Правдин
Парыж, Эйфелева вежа і…
– Спыніцеся-я-я… Я цяжарная-я-я…
Браты, як па загадзе, прыпынілі бойку і ўсхапіліся на ногі. Яны асцярожна адхілілі рукі Люсі ад бара, паставілі шафку на месца і, цяжка сапучы, знясіленыя, сцішыліся ў маўклівым чаканні. Іх шэрыя ўсхваляваныя вочы прамяніліся аднолькавым дзікавата-жорсткім позіркам.
У гэты момант яны хацелі пачуць толькі адно: хто з іх бацька. Люся спужалася гэтых калючых, няласкавых вачэй, убачыла ў іх холад, адчула затоеную пагрозу і ў думках упікнула сябе за тое, што не сказала раней праўды. Цяпер ёй патрэбен абаронца, высакародны і добры, патрэбен чалавек, за якім яна з дзіцём будзе як за каменнай сцяной, і гэтым заступнікам хацела бачыць толькі Андрэя. Каб даказаць сваё каханне, у Люсі ўзнікла вялікае, непераадольнае жаданне абняць абранніка, але збітых і акрываўленых блізнюкоў у чарговы раз не змагла распазнаць. Поўная адчаю і роспачы, Люся абхапіла галаву далонямі, плюхнулася ў адзінае не перавернутае крэсла і жалобна застагнала:
– І за што мне ўсё гэта… Хоць бы меткай якой адрозніваліся… Хоць бародаўкай, хоць радзімай плямкай…
– Ад каго дзіця?.. Хто бацька?.. – строга запытаўся Алесь, і зноў у пакоі запанавала напружаная, хісткая цішыня.
Люся паволі ўзняла вільготныя вочы і нейкі час доўгім стомленым позіркам паўглядалася ў аднолькавыя пакамечаныя твары блізнят. Яна не адчувала сябе вінаватай і не хацела ні ў чым апраўдвацца. І ўсё ж у грудзях як нешта надламалася, шчымлівае пачуццё жалю слязлівай злой крыўдай напоўніла душу. Ёй раптам расхацелася даказваць сваё каханне.
– А вы абодва… – ціха, але рашуча сказала яна, змахнула са шчакі няпрошаную слязінку, дадала: – Па-іншаму і быць не магло…
– Як гэта?.. – разам ускрыкнулі браты і пераглянуліся.
– А вось так!.. Дзіця народзіцца і, канешне, не на Пушкіна будзе падобнае…
– А на каго? – нецярпліва перапыніў каханку Андрэй.
– Вы не толькі насы расквасілі, пэўна, і мазгі па падлозе растрэслі, – надрыўна рассмяялася Люся. – Ад яблыні яблык, ад елкі шышка… Зірніце ў люстэрка… Хоць разам, хоць паасобку, а твар адзін убачыце… І дзіця гэткае будзе…
Збітыя з панталыку браты не маглі засяродзіцца на пачутым.
– Люся, не круці хвастом, ты ведаеш, што мы хочам ад цябе пачуць, – сцягваючы з сябе перапэцканую вінаградным сокам тэніску, сказаў Андрэй.
Люся ўбачыла на плячы палюбоўніка ашчэраную пашчу тыгра і з палёгкай выдыхнула:
– Андрэй, дзіця ад цябе…
– Гэта праўда?! – усхваляваны Андрэй укленчыў перад Люсяй, уткнуўся тварам ёй ў калені, зашаптаў: – У мяне будзе сын!..
Шчаслівая Люся парывіста цалавала каханка, гладзіла дрыжачымі рукамі і ціха прыгаворвала:
– Даруй, любы, што не сказала раней… Доктар вызначыў тэрмін пяць тыдняў.
На душы ў Алеся было прыкра і моташна. Ён нейкі час адсутным, халодным позіркам паўглядаўся ў палюбоўнікаў і, каб зноў не зрабіць якое глупства, усунуў рукі ў кішэні, рэзка крутнуўся да шафкі-бара. У думках дакараў сябе за нястрыманасць, за ўчыненую бойку, за тое, што даўнія летуценныя мары пра бацькоўства сёння ўспрыняў як нешта блізкае, і зноў адчайная, помслівая злосць брала верх, як ні намагаўся задушыць яе. Цела апякло гарачай хваляй сляпога гневу, у скронях нясцерпна тахкала: «Дзіця магло быць маім…» Каб прыглушыць гэты колкі боль, Алесь каўтануў адну чарку каньяку, другую, наліў трэцюю.
– Плюсні, брат, і мне грамульку, хачу сустрэчу нашу сагрэць, – Андрэй падняў з падлогі келіх, паставіў побач з чаркай Алеся, ягоны перапэцканы крывёй твар прамяніўся гордай радасцю.
– Глядзі, не перагрэйся, – ціха, скрозь зубы прасіпеў Алесь і, напоўніўшы келіх брата да краёў, запытаўся: – За што п’ем?
Андрэй шматзначна паглядзеў на Люсю, падміргнуў, маўляў, не хвалюйся, зараз выпраўлю сітуацыю. Ягоны неспакойны позірк затрымаўся на папераварочваных крэслах, раскеўзаным вінаградзе, пустой бутэльцы, з якой па дыване вялікай лужынай расцёкся каньяк, і ледзь прыкметная ўсмешка кранула сасмяглыя вусны і адразу знікла:
– Ну і вэрхал, Ватэрлоа адпачывае, – Андрэй нагой адпіхнуў ад сябе зламаную фруктоўніцу і на адным дыханні звонкім голасам выпаліў: – Алесь, я адзін вінаваты… Мы з табой не толькі тварамі, але і густам падобныя… Павер, з Люсяй у нас каханне ўзаемнае. Выбачай, браценік, што склалася так, – ён асцярожна, каб не расплёскаць каньяк, узняў фужэр: – Браты б’юцца, браты і пагодзяцца… Давай вып’ем за мір паміж…
– За мір ва ўсім свеце, – перапыніў брата п’янаваты Алесь. – Да ўчарашняга дня я таксама верыў, – ён са з’едлівым сумам паглядзеў на жонку і, расцягваючы словы, працягваў: – Цяпер ве-ры няма, ве-ра ў пазыкі пайшла… А ты добра сказаў, як на мітынгу… Зычу палітычнай кар’еры… З Люськай праб’ешся, яна дасведчаная.
– Алесь, у нас будзе дзіця, – падхапілася на ногі ўстрывожаная Люся.
Цяпер яна баялася раўнівага мужа і, каб прыглушыць ягоную агрэсіўнасць, абачліва стала паміж братамі. Люся спінай прытулілася да Андрэя і, спрабуючы сямейную перапалку звесці на жарт, сказала:
– А што тычыцца палітыкі і палітыкаў, дык мой дэпутат, а мо і прэзідэнт, яшчэ ў пузе.
– Не, ён не ў пузе, а ў маленькім прыгожанькім жывоціку, – цалуючы жанчыну, гучна засмяяўся Андрэй.
– За вас піць не буду, а за дзіця чарку падыму, – сказаў Алесь і адным махам праглынуў бурштынавую вадкасць.
Нешта абдумваючы, ён трошкі пастаяў і, не падымаючы вачэй, крутнуўся да выхаду. З калідора, не паварочваючы галавы, кінуў:
– Бывайце здаровы, больш мне няма чаго тут рабіць. Кватэра – падарунак пляменніку ці пляменніцы.
– А бізнес!.. З бізнесам як? – кінуўся ўслед Андрэй; ён нагнаў брата ў самых дзвярах, ухапіў за руку: – Алесь, мы сёння павінны ва ўсім разабрацца… Табе непрыемна, але ж справа стаяць не будзе… Яе рабіць трэба.
Алесь наўмысна не ўздымаў галоўнага пытання. Некалькі хвілін таму ён амаль паверыў у тое, што перад ім закаханыя, бескарыслівыя і летуценныя, што іх акрамя адно аднаго ніхто не цікавіць, і нічога ім не патрэбна. І раптам чуе: «… што будзе з бізнесам?» Вось табе і на!.. Вялікае і ўзнёслае зноў спусцілася з нябёсаў і ўперлася ў прозу жыцця. Зрэшты, ідучы сюды, ён не сумняваўся, што здарыцца менавіта так, бо ведаў сваю жонку, зведаў і братаву сквапнасць. Нарэшце ўсё стала на свае месцы: бізнес – галоўнае, дзеля чаго варылася ўся гэтая каша.
– Згодзен, трэба працаваць, і вельмі шмат, – гледзячы брату ў вочы, пагадзіўся Алесь. – Ты ж гэткі гаспадар, як і я, усё, што ёсць, падзелена пароўну… Я працаваў на сумесны дабрабыт, а ты суцяшаў Люську… Зрэшты, баба з возу… Думаю, калі мяняцца месцамі, то мяняцца да канца… Забраў жонку, забірай і вупраж, і падводу, і хамут… Цяпер табе і карты ў рукі, пакажы, на што здатны. Палкі ў калёсы ўстаўляць не буду, не з рукі мне, але калі ўбачу, што не спраўляешся, – сваю частку бізнесу прадам…
– Я выкуплю, – ускрыкнуў Андрэй.
– Дурненькі, ён з нас смяецца, – злосна сказала Люся. – Якая самастойнасць, калі асноўны пакет акцый не твой.
– Болей усяго на два працэнты… – адмахнуўся ад каханкі Андрэй. – Алесь уступіць… Мы ж браты…
Алесь не верыў сваім вушам, падумаў, што Андрэй жартуе. Колькі хвілін углядаўся ў брата, намагаючыся зразумець, як далёка той зайшоў ў сваіх фантазіях, і, калі ўбачыў ў Андрэевых вачах непрыхаванае спадзяванне, стрымацца не змог, рассмяяўся.
– Вой, не магу, – гучна рагатаў Алесь, – без нажа зарэзаў…
Люся прынесла кубак вады, Алесь папіў, але вада не супакоіла.
– Што тут смешнага? – сілячыся перакрычыць брата, запытаўся Андрэй.
– За каго ты мяне трымаеш?.. – трошкі супакоіўшыся, запытаўся Алесь. – За дурня?.. Лоха?..
Андрэй не адказаў. Паводзіны брата канчаткова збілі з панталыку, і, галоўнае, іх з Люсяй прагнозы наконт маёмасці не апраўдаліся. Андрэй яшчэ мог дапусціць, што брат сарвецца, кінецца на яго з кулакамі, але тое, што Алесь, як на тым «полі цудаў», адгадае ягоныя думкі пра «дурня і лоха», – прадбачыць не мог. Яшчэ тыдзень таму Андрэй быў упэўнены, што дзеля яго брат ахвяруе ўсім, аддасць апошняе, як было дагэтуль. Шукаючы падтрымкі, ён паглядзеў на палюбоўніцу. Люся цішком паказала яму два пальцы, што па ранейшай дамоўленасці азначала пагадзіцца з умовамі мужа.
– Што тычыцца куплі-продажы маёй часткі фірмы… – цяпер Алесь гаварыў, як цвікі забіваў. – Мушу нагадаць, што гэта я зрабіў цябе сваім намеснікам і падарыў рэстаран, як кажуць, ад вялікай радасці… А як жа інакш?.. Дзетдомаўцам рэдка шэнціць, а тут родны брат знайшоўся, ды яшчэ блізнюк… Мы цяпер на ўсё жыццё міжволі прыяцелі… Ды што – прыяцелі?.. Думаў, блізняты – больш чым браты, мы як адзін, як адно цэлае, а значыцца, трэба, каб між намі былі мір і згода. Толькі хатняга злодзея не ўпільнуеш: я за парог, ты за пірог… А жонцы, як аказалася, гэткія змены ў жыцці большая радасць, чым мне… Ты заробленае мной успрыняў як сваё… Растаптаў давер… Так што, брат, доля цяпер у цябе свая і ў прамым, і ў пераносным сэнсе, і нешта мяняць не хачу і не буду… Скасаваннем шлюбу неадкладна зоймуцца адвакаты, а што будзе потым – час пакажа…
8
Праз два дні Алесю патэлефанаваў Андрэй і настойліва папрасіў пагадзіцца на хуткі варыянт скасавання шлюбу, праз ЗАГС. Гурскага просьба здзівіла, а больш насцярожыла. Ён ведаў, што гэты варыянт разглядаецца па згодзе мужа і жонкі, і толькі тады, калі ў іх няма грашовых, маёмасных ці іншых прэтэнзій. Ведаючы жонку, меркаваў, што Люся напоўніцу скарыстае сваю цяжарнасць і пад братавым уплывам будзе судзіцца за маёмасць, патрабаваць частку фірмы, дзяліць кватэры ў Мінску і Маскве, дом у Італіі. І раптам – без прэтэнзій…
«Суды, адвакаты выцягнуць грошы, мы папсуём адно аднаму здароўе і канчаткова перасварымся, па жывому разарвём фірму, а драбленне на карысць толькі канкурэнтам… – падсумаваў сказанае Андрэй. – І галоўнае: будучае дзіця табе не чужое… Адна кроў… Ад гэтага не ўцячэш, не схаваешся…»
Алесь пагадзіўся. Ён добра ведаў бізнес і разумеў, што, як толькі кампаньёны даведаюцца пра сямейны разлад і раздзел фірмы, бізнесу крышка… Інвестары імгненна знікнуць, а па ранейшых дамовах, якія наўрад ці будуць выкананыя, давядзецца плаціць штрафы, а гэта вялікія, вельмі вялікія грошы…
Яшчэ ўчора Гурскі і ў думках не дапускаў, што Люся ўпусціць шанс падабраць пад сябе ўсё, што толькі можна, і наўмысна ішоў на гэта, бо для сябе іншага выйсця не бачыў, а сёння пашкадаваў, што ў свой час не пусціў жонку ў бізнес… Андрэй не бізнесмен, ён хутчэй «вясельны генерал» і цяпер паўтарае словы Люські, агучвае яе думкі…
Сонца было ў самым зеніце, калі Гурскія, цяпер ужо былыя муж і жонка, пакінулі ЗАГС. Люсю адразу падхапіў пад руку вясёлы і трошкі ўсхваляваны Андрэй, уручыў каханцы букет чырвоных ружаў, запытаўся:
– Як усё прайшло?..
– Хутка і без слёз, – з напускной бравадай адказаў Алесь; ён раскінуў рукі ўшыркі і весела крыкнуў: – Прапаную адзначыць нашу свабоду…
– У нас трошкі іншыя планы, – напусціўшы на сябе строгасць, адмовіўся Андрэй і пацалаваў Люсю.
– Эх, планы, планы… Спярша мы іх строім, а потым яны нас…
Алесь надзеў чорныя акуляры. Яму не так замінала сонца, як боязь выдаць сваю пякучую журбу. Ён хацеў быць шчаслівым, зрэшты, да нядаўняга часу быў ім… І раптам – крах… Трэба пачынаць жыццё занава, з чыстага ліста… Ён цяжка ўздыхнуў і, хаваючыся за маскай абыякавасці, выдыхнуў:
– Што ні робіцца, усё да лепшага… Мо і добра, што ў вашых жыццёвых планах мяне больш няма…
– Якраз наадварот, мы адна сям’я, нам жыць і працаваць разам, – не выпускаючы рукі Люсі, запярэчыў брат. – Прашу, застанься…
Андрэй выцягнуў з кішэні футарал, стаў на адно калена і, цалуючы каханцы руку, узнёсла прапанаваў:
– Дарагая, будзь маёй жонкай…
– Андрэйка, – Люся ласкава ўскудлаціла каханку чупрыну, – мы ж дамовіліся зрабіць усё ціха, без лішняй пампезнасці…
– Прапанова на парозе ЗАГСа? Гэта ж крута!.. – рассмяяўся Андрэй.
– І эканомна, – не ўтрымаўся Алесь, ўпікнуў: – У ЗАГС не трэба лішні раз прыязджаць, бензін траціць…
– Гэта ідэя, – Люся з выклікам паглядзела на былога мужа і, цалуючы Андрэя, дадала: – Мілы, я згодна стаць тваёй жонкай. Прыслухаемся да парады нашага брата… Сёння напішам заяву?..
– А што, і вернемся!.. І заяву пададзім!..
Уздымаючыся па прыступках, Люся спінай адчувала на сабе ўчэпісты раўнівы позірк Алеся, і ёй гэта падабалася. Нечакана яна прыпынілася, азірнулася і, не хаваючы пераможнай усмешкі, запыталася:
– Алесь, ты з намі?
– Хадзем, брат, – весела гукнуў Андрэй. – Напішам, падпішам, а потым адзначым…
Алесю трэба было неяк парыраваць кпіны былой жонкі, тым больш што сам увязаўся ў гэтую перапалку. Нечакана ўспомнілася набалелае:
– У вас планы радасныя і важныя, але, на вялікі жаль, у маёй бліжэйшай будучыні вас таксама няма… Еду ў адпачынак… Мяне чакае Парыж!.. Так што ў вас сваё вяселле, у мяне сваё… Шчыруй, брат, на новай ніве і памятай – два мядзведзі адначасова мёдам з аднаго дупла не ласуюцца…
Ён рэзка крутнуўся і заспяшаўся да машыны.
Словы Алеся сцебанулі па жывому. Люся магла дараваць многае, толькі не кпіны з яе даўняй, але не здзейсненай мары. Парыж, Эйфелева вежа ёй нават сніліся, але былы муж толькі абяцанкамі карміў…
– Мы таксама паедзем у Парыж… У вясельную вандроўку, і цяпер усё будзе па-мойму, – крыкнула ўслед Гурскаму Люся, капрызна тупнула ножкай і пагрозліва прашаптала: – Ты яшчэ пашкадуеш…
– Любая, табе нельга хвалявацца, – Андрэй моцна прытуліў каханку, і ўсё ж настрой быў сапсаваны.
Андрэй таксама ведаў мару Люсі і цяпер нечакана для сябе адчуў трывожную хвалюючую рэўнасць. Ён зразумеў, што паміж ім і Люсяй заўсёды будзе стаяць Алесь і яму, Андрэю, ва ўсім давядзецца даказваць сваю перавагу над братам. Пакуль што гэта ўдавалася, але ж ён жыў у асалоду, не абцяжарваў сябе ніякімі абавязкамі, канешне, акрамя аднаго – быў добрым і пяшчотным каханкам… А што будзе заўтра?.. Ці дасць рады, калі давядзецца ўзваліць фірму на свае плечы?.. Праўда, Люся хоча гэтага, падбухторвае і сама ірвецца ў бой… Але ж народзіцца дзіця і клопату прыбудзе… Будучыня хвалявала і палохала, але цяпер зробленага не зменіш, адступаць позна. Люся любіць паўтараць, што ад прыбытку галава не баліць… А яму баліць, толькі віду не паказвае. Трымае, як кажуць, хвост пісталетам.
Каб заглушыць прыліў рэўнасці і дагадзіць будучай жонцы, Андрэй прапанаваў:
– Калі не хочаш пераходзіць на маё прозвішча, я вазьму тваё. Зрэшты, дзеля справядлівасці я проста павінен стаць Гурскім, – ён цмокнуў Люсю ў шчаку і напышліва дадаў: – Увядзём абавязковае сямейнае правіла: адзначаць святы толькі там, дзе скажаш ты. Значыцца, усе цуды свету – каля тваіх ног. Выбірай хоць Эйфелеву вежу, хоць Эверэст, хоць джунглі Амазонкі…
– Якія джунглі?.. – ускрыкнула Люся. – Яшчэ не ажаніўся, а ўжо хочаш скарміць кракадзілам?..
Андрэй з замілаваннем глядзеў на каханку. Смяшлівыя, гарэзлівыя чорцікі ў яе агромністых задзірлівых вачах і асабліва вабныя, капрызна сцятыя вусны прыцягвалі быццам магніт.
– Калі мяне не пацалуеш – кракадзіл застанецца галодным… Я сам цябе праглыну…
– Канешне, пацалую, – задаволеная Люся шчыльней прытулілася да Андрэя, прашаптала: – Усе мужыкі аднолькавыя… Толькі абяцаеце… Але ж і я не наіўнае дзяўчо… Сёння возьмеш першы эверэст – ЗАГС…
Частка другая. НА ШЛЯХУ У ПАРЫЖ
9
Гурскі быў з тых вадзіцеляў, для каго машына не проста каштоўная рэч, а прыяцель, нават сябра, ад якога не хаваеш настрою, з якім раішся, давяраеш патаемнае… І гэты металічны сябрук не перапыняе, не раіць і, галоўнае, не вучыць жыццю… Ён моўчкі слухае…
Якраз сягоння і быў той самы выпадак, калі змораная спусцелая душа жадала аднаго – выгаварыцца.
Яшчэ прыцемкамі Алесь выруліў з ціхіх вулачак на шырокую аўтастраду. Каб не мець непрыемнасцяў з ДАІ, устанавіў «круіз-кантроль – 90», уключыў дыск з сорак сёмым опусам Бетховена. Не звяртаючы аніякай увагі на ранішнія краявіды, на шэрае неба, якое няспешна прачыналася і як бы нехаця ссоўвала з сябе начны пухавік, сатканы з празрыстых аблачынак, амаль дзвесце кіламетраў выплюхваў з сябе надрыўны боль, даўкую нуду, едкую рэўнасць, карыў сябе за бязмерную сентыментальнасць да Люсі і братэрскі, гарачы давер да Андрэя…
Імклівая аўтастрада жыве па строгіх правілах і нікому не даруе абыякавых да сябе адносін. Перажыванні Алеся нечакана перапыніў роў сігналячых машын. Побач з яго «мерседэсам» прыпынілася «аўдзі», апусцілася шкло, і вадзіцель нешта закрычаў, пакруціў пальцам ля скроні. У Гурскага з вачэй быццам заслона ўпала. Ён, нечакана для сябе, убачыў, што едзе пасярэдзіне дарогі, па двайной раздзяляльнай паласе і паспешліва ўключыў аварыйны сігнал, выруліў на ўзбочыну і спыніўся. Разумеў, што, каб супакоіцца, трэба адпачыць, трэба з’ехаць з задымленай аўтастрады і знайсці ціхі куточак. Пажадана ў лесе ці на беразе ракі, яшчэ лепш каля возера, каб нейкі час пабыць на прыродзе. Так і зрабіў. На першым жа скрыжаванні з’ехаў на невядомую, даўно не рамантаваную трасучую дарогу. Доўга не мог выбраць месца для адпачынку, пакуль дарога не выпаўзла на пагорак і ён не убачыў вялікае возера, што тулілася зводдаль ад вёскі. Машына пабегла весялей, але шлях нечакана перапыніў статак кароў.
Жывёлы выбіраліся на асфальт з кустоў арэшніку, і здавалася, няма ім канца. Праз некалі мінут чырвоны «мерседэс» ператварыўся ў попельны. Некаторыя каровы спраўлялі патрэбу і хвастамі, быццам веерамі, размазвалі па машыне пырскі і іншае… Хтосьці цёрся бокам аб крыло, больш цікаўныя лізалі фары, шкло… Рабая жывёліна часала бок аб люстэрка, пакуль не зламала яго. Гурскі сігналіў, але ад гэтага мітусні не менела.
Нечакана перад машынай, як укапаная, стала вялізная бурая з адным надламаным рогам. Гурскі засігналіў, але карову гэта не напалохала, наадварот, у яе вачах бліснуў дзікі агонь. Бурая насупілася, злосна мыкнула, ажно пена пырснула з ляпы, лёгка прыўзнялася і ў наступнае імгненне пярэднія капыты ўперліся ў капот. Тонкае жалеза тут жа выгнулася, а карова, быццам выпрабоўваючы машыну на трываласць, некалькі разоў спружыніста пераступіла з нагі на нагу…
Гурскі разгубіўся, скамянелымі вачамі глядзеў на жывёлу і не ведаў, што рабіць. А бурая раўла, таўклася капытамі па машыне і чамусьці спрабавала дацягнуцца мордай да лабавога шкла, па ўсім, бачыла свой адбітак. Нечакана шкло гучна трэснула, як стрэліла, карова спуджана адхіснулася і ўжо мелася злезці на зямлю, як другая бурая з уздыбленым хвастом скокнула на яе ззаду, і цяпер ужо дзве каровы трэслі машыну, быццам недаспелы яблык на дрэве.
Алесь ўспомніў пра газавы пісталет, які трымаў дзеля аховы ў бардачку. Рука адразу намацала халодную рукаятку… Ён рашуча апусціў бакавое шкло, наставіў рулю на крыўдзіцеляў, але выстраліць не паспеў. У гэты момант тоўсты бізун са свістам упіўся ў спіны кароў, і праз мінуту парадак на дарозе быў адноўлены.
Калі Алесь агледзеў «мерседэс», сэрца сціснулася ад жалю. Некранутым застаўся толькі дах і цяпер, зусім не да месца, задзірліва блішчэў на сонцы чырвоным пералівістым перламутрам. А вінаватых не было… Яны, вінаватыя, ціха мэкаючы паважна сунуліся да кароўнікаў. Басаногі пастух, апрануты ў доўгі зялёны плашч з камплекту хімічнай абароны, быццам нічога не здарылася, цягнуўся за статкам і раз-пораз рассякаў паветра доўгай пугай. Гурскі яшчэ раз зірнуў на перапэцканую машыну і гнеўна крыкнуў услед статку, абыякаваму да ягоных праблем:
– Не, даражэнькія, гэтае дзярмо вы самі будзеце злізваць!.. Ён патэлефанаваў у ДАІ і доўга, блытана распавядаў аб сваёй бядзе, а дзяжурны ніяк не мог уцяміць дачынення міліцыі да скасавання шлюбу… Парыжа… выпацканай машыны…
10
Алесь, не зважаючы на чаргу ў прыёмнай, уварваўся ў кабінет Дабрынкіна, кіраўніка калгаса «Новы шлях». І назву калгаса, і прозвішча старшыні Гурскі прачытаў на шыльдзе за тыя некалькі крокаў, што зрабіў да начальніцкага кабінету. І сакратарку, і людзей ў чарзе Гурскі не здзівіў, яго быццам тут ведалі і нават чакалі. Ніхто не запярэчыў ягонай нахабнай бесцырымоннасці, толькі жанчыны зашапталі ў спіну, але так, каб пачулі ўсе:
– Шапка не зваліцца, калі чалавек павітаецца…
– І карова не бык… Які гаспадар недаглядзіць, той яна і на чырвонае скокне…
У кабінеце Гурскі і слова не паспеў сказаць, як лысы невысокі таўстун, гадоў сарака, у зялёным гарнітуры з дэпутацкім значком раённага савету на лацкане, выкуліўся з-за стала, заспяшаўся насустрач:
– Ведаем, ведаем Вашу бяду… – ён ухапіў руку Гурскага, моцна сціснуў. – Машына застрахаваная?.. Але што пытацца, гэткая тэхніка павінна ад усяго быць застрахаванай!.. А Вы сядайце, у нагах, як кажуць…
Ён амаль сілай усадзіў Гурскага ў праседжанае крэсла каля часопіснага століка, сам уладкаваўся насупраць і, не азіраючыся на дзверы, уладарна загадаў:
– Манька, гарбаткі падай! Сваёй, фірменнай!
Старшыня выцягнуў з кішэні насоўку, выцер спатнелы твар, шыю і памякчэлым голасам дадаў:
– І дзверы зачыні!.. У баб вушы цалейшыя будуць…
Пачуўшы пра вушы, Алесь машынальна зірнуўся. І сапраўды: усе, хто быў у прыёмнай, цяпер стаялі ў дзвярным праёме і, не хаваючы цікаўнасці, разглядвалі госця, перашэптваліся. За спінамі высілася вусатая галава мужчыны з патухлай цыгаркай ў роце. Паперадзе – высокая хударлявая сакратарка з тоўстай русай касой на ледзь прыкметных вострых грудзях. Моцна сціснутыя кулачкі і асабліва вочы, непакорныя і жорсткія, не прадказвалі нічога добрага. Жанчына надрыўна ўздыхнула і скорагаворкай выпаліла:
– Колькі разоў казаць: дома – Манька, на рабоце – Марыя Сцяпанаўна!..
Наведвальнікаў, што таўкліся за яе спінай, быццам ветрам здзьмула. І своечасова. Сакратарка крутнулася, відавочна, ёй заўсёды было на кім спагнаць злосць, але, не ўбачыўшы сялян, выйшла, моцна грукнуўшы дзвярмі.
Старшыня шчыра рассмяяўся, вялікі жывот неяк ненатуральна затузаўся, курносы твар запунсавеўся, і ён стаў падобны да добрага смяшлівага клоуна.
«Вось і разгадка прозвішча старшыні», – падумаў Гурскі і выцягнуў з кішэні складзены міліцыяй пратакол дарожнага здарэння. Але гаспадар не хацеў выпускаць з рук ініцыятыву. Ён імгненна пасур’ёзнеў, устаў, тузануў крыссе пінжака і па-ваеннаму прадставіўся:
– Дабрынкін Дзмітрый Дзмітрыевіч… Можна проста – Дзім Дзімыч… Старшыня сельскагаспадарчага унітарнага прадпрыемства «Новы Шлях» і… – Дабрынкін трошкі сумеўся, кашлянуў у кулак, дадаў: – Па сумяшчальніцтве, так сказаць, – муж… жанчыны з касой… І, думаю, гарбаткі фірменнай не будзе…
– Гурскі Алесь Пятровіч, – задаволены тым, што гаворка прымае дзелавы кірунак, прадставіўся Алесь. – А я, так сказаць, пацярпелы… Вось акт дарожна-транспартнага здарэння… Праўда, вінаватага не знайшлі, але ён Ваш…
– Ведаю, усё ведаю… Пастухом парушаны дваццаць першы артыкул Правілаў дарожнага руху, – твар старшыні расплыўся ў шырокай мядовай усмешцы. – Такога ўзроўню бізнесмен, а нашыя каровы зблыталі ўсе планы. Толькі раптам гэта знак з неба?!
– Пакінем знакі ў спакоі, іх месца ў правілах дарожнага руху, а я вымушаны падаць на вас у суд, – перапыніў шматслоўнага старшыню Гурскі; гэтая непрыхаваная радасць была незразумелай і пачынала трывожыць. – Правілы дарожнага руху я не парушыў, але пацярпеў… І матэрыяльна, і маральна…
У гэты момант рыпучыя дзверы расчыніліся, і на парозе з’явілася сакратарка з бліскучым падносам у руках. Дабрынкін падхапіўся насустрач:
– Марыя Сцяпанаўна!.. Вось малайца, уважыла дык уважыла… І гарбатка фірменная, і піражкі, і мядок…
– Госця частуй… це, – ставячы частаванне на столік, холадна сказала жанчына і, прыхільна зірнуўшы на Гурскага, меладычным галаском дадала: – Калі ласка – піражкі… І з мясам, і з капустай, і з цукатамі… Усё свежанькае, хатняга гатунку…
– А з тваражком?.. Мае любімыя?.. – па-дзіцячы шчыра запытаўся Дабрынкін.
– Дома пра любімае пагаворым, – строга адказала сакратарка, рэзкім рухам адкінула касу на спіну, расправіла плечы і з высока ўзнятай галавой пайшла на выхад; каля мужа прыпынілася, ціха прашаптала: – За Ціханам паслала…
Пачуўшы пра нейкага Ціхана, Гурскі зразумеў, што сямейнікі наўмысна цягнуць час, таму і арганізавалі перад ім нейкі спектакль, забаўку. Але дзеля чаго?
Ужо двойчы за дзень ён перасіліў сябе і не выклікаў адваката. Першы раз – калі складалі паперы аб здарэнні, другі – цяпер…
Стрымлівала тое, што ён папярэдзіў, не, загадаў падначаленым, каб у адпачынку не шукалі, і заблакіраваў тэлефоны. Адступіцца ад свайго слова – значыць, паказаць машыну і зняславіць сябе, стаць «героем» для перасмешнікаў… Яму рабілася блага ад адной толькі думкі, што Люся і Андрэй могуць даведацца пра выпадак на дарозе, пра загаджаную нечыстотамі машыну і, што яшчэ горш, здымкі трапяць у інтэрнэт…
«Што ж, згуляю па правілах Дабрынкіна, – вырашыў Алесь, – паездка ў Парыж трошкі пачакае. Зрэшты, шэнгенская віза ёсць, а ў Еўропу трапіць магу без прыгод і клопатаў аўтобусам праз Прыбалтыку. А там да Парыжа хоць цягніком, хоць самалётам. А каб не парушаць задуманае, вазьму машыну напракат – і сам сабе гаспадар».
– Алесь Пятровіч, – парушыў неспакойныя думкі Дабрынкін, – можа, да піражкоў медавухі асабістага гатавання?
– Не-не, – запярэчыў Алесь. – Спярша справа, астатняе потым, канешне, калі ў Вас жаданне не прападзе…
Спахмурнелы Дабрынкін, не звяртаючы ўвагі на пярэчанні Гурскага, дастаў з сейфа дзве чаркі і пузаты графін з доўгім рыльцам і шкляным чырвоным коркам:
– Пужаць, Алесь Пятровіч, не трэба. Праблему вырашым хутка і па законе, а стрэс усё ж зняць трэба, што мы, нелюдзі нейкія?
Нечакана Алесь дапетрыў, зразумеў прычыну празмернага прымусу на выпіўку і вырашыў падыграць хітруну.
– Ну, і яно сабе, – Гурскі весела падміргнуў Дабрынкіну, – зрэшты, сягонняшні дзень дадаў праблем… Можна і выпіць, як Вы кажаце, стрэс зняць… А Парыж пачакае, не апошні дзень жывём…
– Вось гэта па-нашаму, – імгненна павесялеў старшыня і, напаўняючы чаркі, з насцярожлівай усмешкай дадаў: – Нам трэба паразумецца… А потым мясціны ў нас не горшыя за той Парыж… І сустракаць умеем, як ніхто, і весяліцца…
– Што-што, а сустракаць і сапраўды умееце, – рассмяяўся Алесь.
– Думаю, гэты канфуз – яшчэ не канфуз, – уздымаючы чарку, ціха сказаў Дабрынкін, – вып’ем за сустрэчу… І не хвалюйцеся, вінаватага знойдзем, хто часнок еў, той смярдзець будзе…
Алесь зрабіў невялікі глыток цёмнага бурштынавага напою і, здзіўлена зірнуўшы на гаспадара, вынес вердыкт:
– Моцная, смачная, пахучая, адным словам, фірма.
Пачуўшы пахвальбу, Дабрыкін шчасліва рассмяяўся:
– Бабуля траўніца была, ад яе рэцэпт застаўся… Яшчэ па адной?..
– Налівайце, – пагадзіўся Гурскі і, каб надалей не было непаразумення, дадаў: – Смярдзець часнаком не буду…
– У настойцы няма часнаку, – насцярожыўся Дабрынкін і праз імгненне, зразумеўшы насмешку Гурскага, ускрыкнуў: – Дрэнна Вы, Алесь Пятровіч, пра нас думаеце!
– Слоў няма, настойка смачная і, відаць, калі не злоўжываць, для здароўя карысная, – Гурскі перапыніў суразмоўцу і катэгарычна заявіў: – За рулём быў цвярозы, і абвінаваціць мяне ў дарожна-транспартным здарэнні не атрымаецца: тэст на алкаголь здаў адразу, і ён адмоўны…
Дабрынкін паставіў чарку на стол, выцягнуў з шуфляды некалькі паперак, холадна сказаў:
– Што ж, як кажуць, закончым баль і дудкі ў торбу… Чытайце, пан Гурскі, гэта копіі дакументаў… Ёсць і акт, пра які гамоніце…
Гурскі адчуў сябе па меншай меры ніякавата. Перад ім і сапраўды ляжалі паперы з дарожнага здарэння.
– Адкуль гэта?.. Чаму адразу не сказалі? Я звычайны бізнесмен і не разумею вашай мясцовай мітусні…
– Вы, Алесь Пятровіч, не крыўдуйце. Звычайныя бізнесмены – гэта пра нас, – Дабрынкін устаў, падышоў да вакна і, нешта выглядваючы на вуліцы, ужо спакойным голасам працягваў: – У вёсцы ўсе трошкі бізнесмены… У выхадныя нясём хто на кірмаш, хто да дарогі і яйкі, і бульбу, і сала, і мядок… Карацей, нясём, што расце ў лесе і агародзе, што квохча, рохкае, пішчыць, мычыць у хлявах. Купляюць… Праўда, ёсць Юрка-жабнік. Чалавек, як кажуць, што ступіў, то і награшыў… І раптам камерцыяй заняўся. Калісьці тут маёнтак быў, пан з французамі бізнес ладзіў… Развёў жаб, якраз тых, што да іхняга стала. Пана даўно няма, а жабы распладзіліся. Дзятва іх збірае і Юрку цягне за капейкі, а ён жывы тавар аддае ў Мінск у рэстараны, дзе французская кухня ёсць. Спярша сяляне смяяліся з гэткага бізнесу, а жабнік дом трохпавярховы пабудаваў, машыну купіў, балота і былыя торфараспрацоўкі арэндаваў. І выйшаў разлад. Як у той прымаўцы: «Аднаго Юрку ўпусцілі, дык уся хата заюрылася». Шмат хто кінуўся тых жаб лавіць…
– Маладзец жабнік! – губляючы цярпенне, выпаліў Гурскі. – Сапраўдны бізнесмен з паветра капейку выцягне. Але што Юрка? Маёй справай займіцеся!..
– Мы, – Дабрынкін зірнуў на гадзіннік, – амаль тры гадзіны займаемся вашай праблемай, і можаце не хвалявацца, машына будзе як новенькая, не пазнаеце. А вось мяне цікавяць сягонняшнія алігархі… Ці думаеце вы аб хлебаробе, аб дзецях нашых, якіх жыццю вучыць спекулянцкая філасофія?..
– Чорт ведае што! – ускрыкнуў Гурскі. – Развялі дэмагогію, зубы загаворваеце, а тым часам нехта «мерседэс» рамантуе?
У вокны зазірнула аслабелае за дзень абыякавае сонца, і ў гэты момант надрыўна рыпнулі дзверы, у кабінеце неяк адразу пацямнела. Аграмаднага росту мядзведзяваты барадаты чалавек гадоў шасьцідзесяці пяці у зялёным плашчы да самых пят уваліўся ў пакой. Ён зрабіў некалькі цяжкіх крокаў, правёў далонню па кучаравай сіваватай барадзе і з трывогай у голасе праракатаў:
– Дзімка, у дарожным здарэнні сто працэнтаў мая віна… «Мерседэс» аднаўлю… Трэба новае лабавое шкло і правае люстэрка. Мо Юрку папросіш у Мінск зганяць?
– Не Дзімка, а…
– Вы мяне што, за дурня трымаеце? – ускіпеў Алесь. – На месцы здарэння гэтага чалавека не было… Плашч той самы, а пастух быў удвая меншы.
Ён больш не хацеў слухаць дабрынкінскае словаблудства і, падышоўшы да барадатага, трошкі цішэй дадаў:
– І не толькі пастух вінаваты! Так, Дзмітрый Дзмітрыевіч? Прачытайце шаноўнаму, што ў акце напісана…
– Ты, Сцяпан Іванавіч, ідзі і не хвалюйся… Усё будзе о’кей, – хаваючы ў сейф графін з настойкай, паспрабаваў супакоіць пастуха Дабрынкін.
– Што значыць «ідзі»? – набатам пад самай столлю прагучаў сярдзіты голас пастуха; ён зрабіў нервовы крок наперад, у глыбока запалых насцярожаных вачах мільгануў рашучы нядобры агеньчык. – Сказаў зраблю, значыць, зраблю!..
Пастух нічога больш сказаць не паспеў. Сакратарка хуценька забегла ў пакой, учапілася ў плашч і пацягнула волата да дзвярэй.
– Тата, пойдзем. Дзіма ўсё зробіць. Зробіць, як ты хочаш… І з Юркам пагаворыць…
Убачыўшы жанчыну, пастух імгненна ўнурыў галаву ў плечы і ціха паплёўся на выхад. Старшыня з палёгкай ўздыхнуў, выцер насоўкай твар, шыю і выцягнуў з кішэні мабільны тэлефон.
– Нікому тэлефанаваць не трэба, я выклічу эвакуатар з Мінска, з сервіснага цэнтра, – катэгарычна заявіў Гурскі.
– Позна эвакуіраваць… – данёсся з калідору грамавы голас.
