Виктор Правдин
Танцавальны марафон
13
Маёр Кудзiн напачатку даволi скептычна аднёсся да вiзiту Мiкулiча, але поўнасцю iгнараваць звестку, якая неяк тычылася смерцi Казаковай, не мог. Падпалкоўнiк усё-такi пасеяў сумненнi, прымусiў захвалявацца. Пасля таго як незадаволены Мiкулiч пайшоў, Кудзiн страцiў спакой, неадчэпна праследавала думка, што падпалкоўнiк ведае больш, чым расказаў.
«А раптам Мiкулiч дакажа, што iснуе ўзаемасувязь памiж загадкавай смерцю Шапавалава i ягонай сястрой? Канечне, гэтага факта хопiць, каб аб’яднаць справы, але як буду выглядаць я, калi нехта iншы дакажа, што смерць Казаковай – не няшчасны выпадак, а хiтра спланаваная акцыя? Мiкулiча Бог паслаў, я павiнен застрахавацца ад непрыемнасцей, а яны абавязкова будуць, i не столькi ад Мiкулiча, як ад начальнiка аддзела палкоўнiка Белага».
У думках Кудзiн ужо меў план дзеянняў, але не спяшаўся, памарудзiў, яшчэ i яшчэ ўзважыў усе «за» i «супраць». Калi поўнасцю пераканаўся, што робiць правiльна, выклiкаў капiтана Лукiна, следчага, якi дапамагаў пракуратуры ў справе Казаковай.
Праз некалькi хвiлiн Лукiн нячутна, без стуку прачынiў дзверы i, усунуўшы ў шчылiну галаву, прамармытаў: «Можна?..» Атрымаўшы дазвол, неяк бокам пратэпаў на сярэдзiну пакоя. Ён быў невысокi i, здавалася, нейкi запаволены ў рухах. Незвычайна ясныя блакiтныя вочы насцярожана абмацалi Кудзiна i абыякава знерухомелi, разглядаючы нешта вышэй маёравай галавы. Капiтанава знешнасць, падкрэсленыя раўнадушша i апатыя быццам гаварылi за тое, што ён вымушаны падпарадкоўвацца i выконваць загады. Кудзiн добра ведаў, што гэтая флегматычнасць i знешняя абыякавасць – не што iншае, як маска, якая хавае ўчэпiсты розум i неверагодную працаздольнасць. Капiтана лiчылi дзiваком, бо менавiта напускная абыякавасць i адчужанасць рабiлi яму дрэнную паслугу. Лукiна часта, раз у год, вылучалi на вышэйшыя пасады, але справа на паўшляху тармазiлася, далей гутаркi з кiраўнiком, ад якога залежала прызначэнне, нiколi не заходзiла. Чалавека, якi ўпершыню бачыў капiтана, не пераконвала асабiстая справа Лукiна, не верылася ў праўдзiвасць падзяк i прэмiй, узнiкалi сумненнi кшталту «Цягне хтосьцi!» Яму адмаўлялi ў кiраўнiчых пасадах нават тыя, хто добра ведаў капiтана. Тут перамагала звычайная жыццёвая логiка: сустракаюць па апратцы… А якое ўражанне аб сабе мог скласцi нягеглы, праставаты Лукiн? Ён прахадзiў капiтанам да сарака гадоў i большага не дабiваўся, гэта задавальняла следчага. З нагоды цi без, Лукiн любiў паўтараць: «Чысцей пагон – чысцей сумленне…»
Атрымаўшы загад прызначыць экспертызу вады, якой Казакова мыла акно, i знайсцi яе хiмiчны састаў на адзеннi i целе нябожчыцы, Лукiн здзiўлена лыпнуў вачыма i, працягваючы свiдраваць нейкую кропку над галавой Кудзiна, раўнадушна заўважыў:
– Няшчасны выпадак даказаны. Нi ў пракурора, нi ў нас сумненняў няма. Што…
– А я сумняваюся! – нечакана ўзарваўся Кудзiн.
Маёр цанiў Лукiна i заўсёды трымаўся з iм падкрэслена афiцыйна, але сённяшнi выгляд падначаленага i асаблiва тое, што капiтан з паўслова зразумеў, куды хiлiць Кудзiн, выбiлi з каляiны. Маёр не мог спакойна глядзець на запэцканыя сiнiм чарнiлам пальцы, на нязграбную, нейкую несiметрычную паставу з вялiкай галавой i тонкай шыяй.
Лукiн i брывом не павёў, нi адзiн мускул не здрыгануўся на чыста паголеным твары. Ён нязграбна кульнуўся з нагi на нагу i нечакана перамянiўся, ад знешняй абыякавасцi не засталося i следу.
– Бачыў падпалкоўнiка Мiкулiча… – вiрлаватыя вочы свiдравалi Кудзiна. – Ён заходзiў толькi да вас!.. Нешта змянiлася ў справе Казаковай, чаго не ведаю я?
«Можа, пераказаць размову? – завагаўся Кудзiн. – У Лукiна хватка мёртвая, як у бульдога, зачэпiцца – дакапаецца».
– Ну?! – нецярплiва выдыхнуў капiтан, ягоныя вочы азартна блiшчэлi. – Я з самага пачатку адчуваў, што нешта тут не чыста, бо занадта праўдзiва выглядае няшчасны выпадак.
«Зараз пусцiць слюнi – i чым не бульдог?» – мiжволi падумалася Кудзiну, i ад гэткага параўнання стала лягчэй.
– У справе Казаковай нiчога не змянiлася, – цвёрда адказаў Кудзiн.
Маёр прыняў рашэнне i не будзе спакушаць лёс, не кiнецца з дакладам да Белага, але на ўсялякi выпадак зробiць пэўныя захады. Ён павiнен мець адказы на Мiкулiчавы пытаннi, бо няма гарантыi, што падпалкоўнiк не задасць iх пры начальнiку ўпраўлення. А Лукiн выканае загад, зробiць усё, каб нiхто не ўсумнiўся ў афiцыйнай версii смерцi Казаковай. Кудзiн, прыжмурыўшы вочы, кiнуў на капiтана хiтраваты позiрк. Ён ведаў, што сказаць Лукiну, каб паставiць яго на месца.
– Падпалкоўнiк Мiкулiч шукае сабе намеснiка – можа, пара i Вам, Алесь Дзмiтрыевiч, начапiць маёрскiя эпалеты? Калi згодны – пахадатайнiчаю…
Лукiн адразу знiякавеў, незадаволена хмыкнуў:
– Я магу iсцi? – i дурнавата залыпаў вачыма, шукаючы на сцяне вартую ягонай увагi кропку.
У той дзень маёр Кудзiн так i не знайшоў участковага Барану, хоць каля гадзiны накручваў дыск тэлефоннага апарата. Нi дома, нi на працы, нi ў мацi, тэлефон якой дала жонка ўчастковага, маёра не было. Кудзiн з самага пачатку i не думаў нешта ўтойваць ад Бараны, ён шукаў маёра, каб пераказаць размову з Мiкулiчам i папярэдзiць пра непрыемнасцi.
«Няхай Барана пакумекае, як прыкрыць свае тылы! – разважаў Кудзiн. – Падумаеш, пераспаў з маладзiцай, дык што, цяпер мы яго павiнны звольнiць з працы? Не, даражэнькi Генадзь Сымонавiч, я не буду капаць пад сваiх! Праўду пра цябе кажуць: сабака на сене – нi сабе, нi другiм…»
Кудзiн папярэдзiў дзяжурнага па аддзеле, што неадкладна хоча бачыць цi чуць участковага Барану, i праз паўгадзiны амаль забыўся на ранiшнi вiзiт Мiкулiча. На працягу дня Кудзiн больш не ўзгадаў нi Барану, нi Мiкулiча, нi Казакову, але ўвечары сiтуацыя нечакана змянiлася. У шасцiдзесяцi кiламетрах ад Мiнска, каля горада Барысава, у прыдарожным пералеску знайшлi труп маёра Бараны. Гэтая навiна была для Кудзiна як гром сярод яснага неба. Усё, што ранiцай гаварыў Мiкулiч, цяпер бачылася i ўспрымалася па-iншаму: ён адчуў небяспеку. Некалькi разоў хапаўся за слухаўку тэлефоннага апарата, але так i не змог вызначыцца, каму тэлефанаваць i што гаварыць.
«Цяпер позна расказваць Беламу праўду пра маёра Барану, – лiхаманкава шукаў выйсця Кудзiн, – Мiкулiч папярэдзiў, каб нi слова начальнiку аддзела. Значыць, ён нешта недагаварыў… Што, калi Барана i Белы заадно?! Во заварыў кашу, дык заварыў…»
Часу на роздум не было. Кудзiн разумеў, што павiнен сёння знайсцi выйсце, заўтра будзе позна. Адзiнае, што магло ўратаваць, – гэта сустрэча з начальнiкам упраўлення горада. Трапiць да генерала Рашэтнiкава было не так проста, але iншага выйсця Кудзiн не бачыў. Ён яшчэ доўга шпацыраваў па кабiнеце, прадумваў, што будзе гаварыць, асушыў ледзь не поўны графiн вады i нарэшце з хваляваннем зняў слухаўку.
Разлiк спрацаваў бездакорна. Рашэтнiкаў, даведаўшыся, што Кудзiн валодае канфiдэнцыяльнай iнфармацыяй аб забойстве маёра Бараны, прызначыў неадкладную сустрэчу.
Саракагадовы генерал быў невысокi, плячысты, з русявай кароткай стрыжкай. У строгiм генеральскiм мундзiры Рашэтнiкаў выглядаў маладзей i менавiта праз гэта насiў вусы, якiя на прыхiльным, трошкi стомленым твары тапоршчылiся, як прыклееныя, i вiдавочна былi тут выпадковымi.
– Таварыш генерал, я парушаю статут – пра нашу сустрэчу начальнiк аддзела Белы не ведае, – надломленым голасам прамовiў Кудзiн i выструнiўся, чакаючы, якая паследуе рэакцыя Рашэтнiкава.
– Спадзяюся, што на тое ёсць прычына, – строга зазначыў генерал i, вытрымаўшы невялiкую паўзу, строга дадаў: – Небяспечна лiчыць, што статут напiсаны для кагосьцi.
Пагрозлiвая шматзначнасць, з якой прагучалi словы Рашэтнiкава, не выбiла маёра з каляiны, наадварот, Кудзiн нечакана адчуў злую, помслiвую палёгку. Нарэшце з’явiўся шанц даказаць, што ён – не зломак i варты значна большага.
– Прычына ёсць, i вельмi важная, – аблiзнуўшы iмгненна сасмяглыя вусны, зрабiў крок уперад Кудзiн.
– Тады сядайце i раскажыце.
Кудзiн толькi прысеў на блiжэйшае крэсла каля доўгага да люстэркавага бляску адпалiраванага стала i iмгненна падскочыў.
– Стоячы зручней…
Наступныя дваццаць хвiлiн маёр пераказваў факты, якiя тычылiся смерцi Казаковай, узгадаў маёра Барану, якi меў стасункi з нябожчыцай, i падвёў выснову, што забойства ўчастковага можа мець дачыненне да здарэння з Казаковай, тым больш, што ёсць сур’ёзныя падставы для перагляду афiцыйнай версii. Ён далажыў Рашэтнiкаву аб падазрэннях пра смерць Казаковай i выказаў здагадку, што гэта – хiтра спланаваная акцыя. З пераканаўчага даклада Кудзiна напрошвалася лагiчная выснова: маёр Барана займаўся сутэнёрствам, i гэта магло быць адной з прычын забойства ўчастковага.
Кудзiн хiтрыў. Ён да пэўнага часу нi словам, нi паўсловам не ўзгадаў падпалкоўнiка Мiкулiча, версiю якога цяпер цалкам пераказаў генералу. Усё выглядала так, быццам гэта ён, маёр Кудзiн, яшчэ да таго, як знайшлi мёртвага ўчастковага, улiчыў маёра ў зламысных стасунках з Казаковай. Кудзiн так увайшоў у ролю, што без ваганняў узгадаў следчага Хмару, якога ён быццам бы знайшоў па справе Казаковай. Лейтэнант быў апошнi, хто бачыў жывой нябожчыцу. Толькi пасля гэтага ў аповедзе Кудзiна выплыў Мiкулiч, а следам – i справа Шапавалава.
Калi Кудзiн змоўк, Рашэтнiкаў нешта засяроджана запiсаў у блакноце i ўзняў на маёра шэрыя вочы.
– Вы прапаноўваеце аб’яднаць тры справы ў адну?
– Так, – кiўнуў Кудзiн, – загадкавая смерць Казаковай, калi не прама, то ўскосна мае дачыненне да забойства маёра Бараны, i наадварот.
– А справа Шапавалава?
– Падпалкоўнiк Мiкулiч перакананы, што калi пацвердзiцца версiя забойства Казаковай, то смерць Шапавалава – не няшчасны выпадак. Хтосьцi пазбавiўся ад брата з сястрой.
– Магчыма i так, – пагадзiўся генерал i нечакана спытаў: – А чаму не давяраеце свайму начальнiку?
Кудзiн чакаў гэтага пытання, бо менавiта яно прымусiла шукаць сустрэчы з Рашэткiкавым, таму i адказ быў падрыхтаваны яшчэ да таго, як напрасiўся на аудыенцыю.
– Маёр Барана i палкоўнiк Белы – даўнiя блiзкiя сябры, – узрушана выпалiў Кудзiн. – Я не меў права рызыкаваць…
– Маеце факты здрады?
– Пакуль што не, толькi падазрэннi, але…
– Зразумела, – устаў з-за стала генерал. – Аб сваiм рашэннi я Вам паведамлю.
14
Першакласны акiянскi лайнер з трошкi таямнiчай i iнтрыгуючай назвай «Меркурый» iмклiва рассякаў воды Атлантычнага акiяна. Разамлелы дыск агнiстага ранiшняга сонца толькi-толькi, як бы неахвотна, выкульваўся на небакрай i залацiстай коўдрай клаўся на марскую, без адзiнай хвалi, люстэркавую роўнядзь.
Галiна Александровiч стаяла каля расчыненага iлюмiнатара i зачаравана назiрала за тым, як прачынаецца дзень, дзень, якi можа стаць галоўным у яе жыццi, узнесцi яе на недасягальную вышыню, а можа i… Пра горшае думаць не хацелася.
«Заўтра ў Лас-Пальмасе я скажу табе нешта архiважнае», – звечара паабяцаў Сiдоркiн, i Галiна не спала ўсю ноч, шмат перадумала, гадала-перагадвала, хоць жаночая iнтуiцыя i падказвала, пра што павядзе рэй Сцяпан Кузьмiч. Раптоўная паездка на Канарскiя астравы нечакана раскрыла вочы, i яна ўпершыню ўсур’ёз успрыняла заляцаннi Сцяпана Кузьмiча. Менавiта гэта ўстрывожыла, а крыху напалохала тое, што ейны Кузьмiч нечакана аказаўся не проста «старычком», а «багаценькiм старычком». Галiна i да паездкi ведала, што Сiдоркiн мае капейчыну, усё ж дарыў не проста каменьчыкi, але нават уявiць не магла, што ён – мiльянер, i не драўляны, а доларавы.
У цягнiку Мiнск – Масква Александровiч адразу адчула сябе, яна аказалася адзiнай жанчынай ува ўсiм вагоне, астатнiя былi ахоўнiкамi Сiдоркiна. Калi каханак сказаў пра гэта, не паверыла, засмяялася. Масква пераканала ў праўдзiвасцi слоў Сцяпана Кузьмiча, бо сустракалi яго, быццам Папу Рымскага… Не стрымалася, не магла дараваць насмешкi, упiкнула: «Цябе возяць, як прэзiдэнта!» Сiдоркiн iмгненна адчуў настрой каханкi i сур’ёзна адказаў: «У Беларусi можа быць толькi адзiн прэзiдэнт».
Трошкi пазней Галiна зразумела i ацанiла мудрасць Сцяпана Кузьмiча. Ён не чапляў на шыю кiлаграмовых залатых цi плацiнавых ланцугоў, не абвешваўся тэлефонамi розных марак, як партызан гранатамi, не шыкаваў на дарагiх машынах. Для ўсiх, у тым лiку i для яе, у Беларусi ён быў сераднячком, чалавекам, якi мог утрымлiваць каля сябе прыгожую, нашмат маладзейшую жанчыну, i не больш за то. На гэта нiхто не звяртае ўвагi, i падатковыя органы глядзяць скрозь пальцы, а дазволь ён лiшняе – адразу патрапiць у кола падазроных, тых, каго можна i трэба прымусiць падзялiцца сваiм багаццем. «Стары ваяр – мудры ваяр», – любiў паўтараць Сцяпан Кузьмiч, i ў гэтым ён быў увесь…
Пасля некалькiх дзён, праведзеных у Маскве, яны паляцелi ў Iталiю i перад марскiм падарожжам на Канарскiя астравы, куды Сiдоркiн цяпер не надта спяшаўся, тыдзень жылi паблiзу Турына ў вялiзным старадаўнiм палацы. Калi Галiна спыталася, каму належыць гэтая шыкоўная трохпавярховая будынiна з басейнам i агромнiстай пляцоўкай для гульнi ў гольф, палюбоўнiк, унiкаючы ейных вачэй, няўпэўнена прамармытаў нешта пра арэнду i перавёў размову на iншае.
Ён вiдавочна хiтрыў, але паводзiў сябе як сапраўдны гаспадар. За тыдзень кожную ранiцу з’яўлялiся нейкiя людзi, па ўсiм будаўнiкi, Сцяпан Кузьмiч раскiдваў у гасцiнай на вялiкiм дубовым стале план палаца i гаварыў, дзе i што трэба адрамантаваць цi перарабiць. Ён употай ад каханкi вышукваў у тоўстым каляровым каталозе ўзоры новай мэблi i рабiў на яе заказы.
Галiна больш не назаляла Сiдоркiну пытаннямi, зрэшты, што ёй да клопату палюбоўнiка. Замкнулася, бяздзелле пачынала нудзiць, неабжыты палац нечакана здаўся турмой. Ёй было сумна. Ад нахлынулай меланхолii i дэпрэсii ў Александровiч было адно лякарства – яна напiвалася. Iталiя не стала выключэннем: бутэлька неразбаўленага вiскi не толькi пазбавiла ад дэпрэсii, яна прымусiла Сiдоркiна кiнуць усё i павезцi каханку на Канарскiя астравы. Праўда, плыць да Лас-Пальмаса на марскiм лайнеры захацела Галiна, i не таму, што ёй вельмi хацелася адчуць марскую гайданку, яна яе не пераносiла, а таму, што гэтая вандроўка была самая дарагая. З пэўнага часу Галiна атрымлiвала вялiкую асалоду i задавальненне ад таго, што, не лiчачы, магла трацiць грошы Сiдоркiна. Ёй хацелася трацiць як мага больш, ведала: такога шанцу больш можа не быць.
На верхняй палубе адбiлi склянкi, Сiдоркiн заварушыўся, расплюшчыў вочы. Рудаватыя вейкi затрымцелi i зноў з цяжкасцю заплюшчылiся, быццам не жадалi, каб гаспадар прачынаўся. Сiдоркiн сеў у ложку, пацягнуўся, памацаў рукой месца, дзе спала каханка, i, не знайшоўшы Галiны, усхапiўся. Сон як рукой зняло. Але, убачыўшы яе каля iлюмiнатара, вiнавата ўсмiхнуўся:
– Напужала, падумаў – уцякла…
– Уцякаць трэба было раней, – шчыльней загарнулася ў махровы халат Галiна i з сумам дадала: – Не русалка, а роля тапельца не для мяне… А ты спi, рана яшчэ.
Нечакана Галiна злавiла сябе на думцы, што Сiдоркiн ёй – неабыякавы. Яна па-харошаму шкадуе гэтага ўжо немаладога чалавека, якi жыццё пражыў, а свайго гнязда так i не звiў. Узгадала сяброўку Марыю Казакову, якая на падпiтку скардзiлася, што на яе клююць толькi мужчыны ў пагонах i часцей – мiлiцыянеры, а на яе, Галiну, – багатыя. «Што багатыя – то праўда, – падумала Галiна i, пазiраючы на зморшчаную патылiцу Сiдоркiна, уздыхнула: – Багатыя i старыя… Добра было б, каб гэты Сцяпан Кузьмiч быў гадоў на пятнаццаць маладзейшы…»
– Ты ўчора абяцаў паведамiць мне нешта важнае, – стрымана нагадала Галiна i адчула, як нешта сцялася ўсярэдзiне, нават дыхаць стала цяжэй.
Каб не выдаць хвалявання, крутнулася да iлюмiнатара i высунула левую руку вонкi. Пругкi вецер адразу шуснуў з далонi ў рукаў халата, адтуль свавольным халадком слiзгануў па гарачых грудзях. Гэта крыху супакоiла, хваляванне знiкла.
– Можа, пачакаем да Лас-Пальмаса? – неахвотна азваўся Сiдоркiн.
– Як хочаш, – раздражнёна, з вонкавай абыякавасцю кiнула Галiна.
Яшчэ два тыднi таму яна нi за што не даравала б гэтага Сiдоркiну, але цяпер, калi ведала, хто ён на самай справе, прыкусiла язык. Калi ў Мiнску яна ставiлася да каханка трошкi зняважлiва: без прычыны магла абразiць, на людзях назваць старым мухаморам цi яшчэ як, то цяпер рабiць гэта пабойвалася. Нават не пабойвалася, а хутчэй цешыла сябе надзеяй, што Сiдоркiн пры добрах ейных паводзiнах можа i паўгода, i нават год быць з ёй. А за гэты час яна зробiць усё, каб стаць багацейкай.
– Прабач, дарагая, – нечакана дыхнуў у патылiцу Сiдоркiн, – гэта мой сюрпрыз…
Сцяпан Кузьмiч абняў яе за талiю, рукi слiзганулi за пазуху. Галiну быццам токам працяло. Яна даўно змiрылася з роляй палюбоўнiцы, нават знайшла Сiдоркiна вабным у мудрасцi i хiтрасцi, але прывыкнуць да ягоных вiльготных, лiпучых далоняў было звыш ейных сiл. Каханак адхiснуўся, быццам адчуў, што нешта зрабiў не так, i паклыпаў да тэлефона.
– Закажу сняданак. Што табе, дарагая?
– Апельсiнавы сок, – не адрываючыся ад iлюмiнатара, з палёгкай уздыхнула Галiна.
Увагу прыцягнула чарада дэльфiнаў. Высока выскокваючы з вады i падстаўляючы сонцу блiскучыя чорныя спiны, яны неслiся зводдаль карабля, быццам навыперадкi.
– Дэльфiны? – здзiвiўся, падышоўшы, Сцяпан Кузьмiч i зноў спавiў рукамi Галiнiну талiю паверх халата. – Значыцца, хутка зямля, Лас-Пальмас.
Быццам у пацверджане слоў Сiдоркiна, на небакраi ў гарачым водсвеце ранiшняга сонца ўзнiкла невялiкая белая лодка са звiслымi, зморшчанымi ветразямi.
– Якая прыгажосць! – прашаптаў Сiдоркiн i пасля невялiкай паўзы голас яго здрыгануўся: – Я прашу цябе стаць маёй жонкай…
«Вось ягонае архiважнае!» – падумала Галiна, i ледзь прыкметная пераможная ўсмешка кранула вусны. Яшчэ ў Мiнску на гэтую прапанову яна б рассмяялася, але за два тыднi шмат вады працякло.
Галiна Александровiч не магла хiтрыць з сабой: яна ўпотайкi чакала гэтай хвiлiны, спадзявалася i марыла пра багатае замежнае жыццё… I, зрэшты, дачакалася! Але яна не магла паказаць сваёй радасцi, Сiдоркiн павiнен зразумець, што не ён яе ашчаслiвiў, а яна яго… І потым, наколькi шчыры ён у сваёй прапанове? Не дарэмнай была трывога – iншым разам Галiне здавалася, што палюбоўнiк вядзе з ёй нейкую гульню.
– Ты хочаш, каб я стала Сiдоркiнай? – трымаючыся як мага спакайней, працягваючы стаяць да каханка спiнай, наўмысна халодна спытала Галiна.
– Не-не! – таропка, са сполахам у вачах запярэчыў Сцяпан Кузьмiч. – Гэта не абавязкова, ты можаш не мяняць прозвiшча, я на ўсё згодны…
– Нават так?!
– Для мяне ты – царыца, князёўна! Я ўвесь свет кiну да тваiх ног!
– Не люблю я слова «царыца»! – кпiла Галiна. – Быццам усё, i адначасова – нiчога, а князёўна – як гразёўна…
– Буду зваць, як захочаш, – узрушана кляўся расчырванелы Сiдоркiн, у гэтую хвiлiну ён баяўся аднаго – ейнай адмовы. – Багiня, графiня, кiсуля…
– Графiня – лепш! – ледзь не рассмяялася Галiна. Яна нават уявiць не магла, што Сiдоркiн сур’ёзна вядзе гэтую бязглуздзiцу.
– Канечне, графiня! – узнёсла ўскрыкнуў Сцяпан Кузьмiч, за плечы павярнуў Галiну да сябе i, цалуючы, нечакана апусцiўся на каленi. – У Лас-Пальмасе i павянчаемся.
– Вось так адразу i павянчаемся? – сур’ёзна перапытала Галiна.
Убачыўшы разгубленага, знiякавелага Сцяпана Кузьмiча, яна больш не сумнявалася ў шчырасцi ягоных намераў.
– Неадкладна, як толькi прыбудзем на месца.
Сiдоркiн не выпускаў каханку з абдымкаў, i яна, расчуленая гарачымi пацалункамi i асаблiва здзяйсненнем патаемнага жадання, упершыню з любасцю прыняла ягоныя мiлаваннi.
15
Масква. Чырвоная плошча. Крэмль. На адным паверсе з прэзiдэнцкiмi апартаментамi – кабiнет з шыльдай «Кансультант». За мажным сталом з чырвонага дрэва – Вiктар Пятровiч Аляксандраў. Ён невысокi, сiваваты, пастрыжаны пад вожык, з тоўстым носам i малюсенькiмi шэрымi раскосымi вочкамi, якiя глядзяць з-пад прыпухлых веек холадна i падазрона. Жаўтаваты твар, сiнюшныя кругi пад вачыма кiдаюць падазрэнне на хворыя ныркi цi печань, але на свае шэсцьдзясят гадоў Аляксандраў трымаецца годна. Чорны касцюм, белая кашуля i блiскучы гальштук у цёмную клетку надаюць выгляд урачысты i святочны.
У прэзiдэнта шмат розных кансультантаў, але толькi Аляксандраву ён давяраў i надзялiў яго неабмежаванымi правамi. Вiктар Пятровiч мог турбаваць кiраўнiка дзяржавы ў любы час, ад яго iмя мог патрабаваць ад мiнiстраў, у тым лiку i ад сiлавiкоў, абавязковага выканання сваiх «просьбаў».
Вiктар Пятровiч нiкому не назаляў, не высоўваўся, трымаўся далёка ад ўсялякiх палiтычных плыняў, асаблiва не любiў журналiстаў. За дваццаць гадоў ён толькi аднойчы трапiў у аб’ектыў кiнакамеры, i на тое, канечне, былi надзвычайныя прычыны. Аляксандраў быў адным з нямногiх, хто ў дзевяноста першым годзе «падсадзiў» прэзiдэнта на танк… Гэтага маўклiвага, прапахлага дарагiм тытунём чалавека пабойвалiся, хоць нiхто толкам i не ведаў, чым на самай справе ён займаецца. А таямнiчасць, як вядома, стварае арэол усемагутнасцi, i за вочы яго называлi «чорным кардыналам». Аляксандраў ведаў гэта i з пэўнага часу нават трошкi падыгрываў: насiў заўсёды толькi чорныя гарнiтуры.
Тыя, хто верыў у ягоную ўсемагутнасць, былi недалёка ад праўды. Галоўнае, што рабiў Вiктар Пятровiч Аляксандраў, – гэта распрацоўваў фiнансавыя валютныя аперацыi, у тым лiку з замежнымi дзяржавамi. Канечне, надводная частка айсберга была не ў кампетэнцыi Аляксандрава, а вось падводная – ягоны хлеб. Ён выдатна ведаў сусветныя банкаўскiя сiстэмы, i не толькi ведаў – Аляксандраў стварыў цэлую сетку iнфарматараў у вядучых банках Злучаных Штатаў, Канады, Японii, Францыi, Германii, Швейцарыi… Для яго не iснавала таямнiц на валютных бiржах, здаралася, аб банкрутах ён даведваўся раней, чым кiраўнiцтва банкаў (фiрмаў) банкрутаў. Вялiкая колькасць агентуры за гады сабрала кампраметуючыя дакументы на дзясяткi, сотнi вядомых палiтычных дзеячаў з усяго свету, на бiзнесменаў i iх сем’i, нават замежныя i айчынныя зэкаўскiя аўтарытэты трапiлi ў картатэку «чорнага кардынала».
Аляксандраў кiраваў тайнай фiнансавай iмперыяй. Раней, калi верхаводзiлi камунiсты, працавалася прасцей. Яму, аналiтыку, паступала iнфармацыя i з КДБ, i з разведкi, i з мiлiцыi. У нейкi момант гэтыя ручайкi перарвалiся, хоць i ненадоўга, але Аляксандраву асабiста давялося ўвесцi ў свой арсенал уздзеяння на патрэбных людзей не толькi подкуп, шантаж, правакацыi, але i больш цяжкiя злачынствы.
Аляксандраў не задаваў лiшнiх пытанняў, не аспрэчваў сродкi ў выкананнi аперацый, быў перакананы ў справядлiвасцi таго, што робiцца, слепа верыў у iдэю «сусветнага камунiзму». І ўсё ж час iмклiва наблiжаў яго да развязкi, да пачатку канца, да падзей, якiя iмгненна змянiлi погляды i прынцыпы. Разбураная iдэя спляжыла прынцыпы, i толькi iнтуiцыя i прафесiйнае пачуццё разведчыка не дазволiлi спалiць архiў.
I ён не памылiўся. Нейкi час грамадства дыхала новымi iдэямi, якiя сыпалiся з вуснаў, здавалася, бяззменных кiраўнiкоў, але пацiху прыйшлi i новыя людзi. Попыт на Вiктара Пятровiча i ягоны архiў узрос як нiколi. Iмперыя распалася, пачаўся яе падзел.
Аляксандраву не было дзеля каго шчыраваць: нi сям’i, нi дзяцей, а для сябе асабiста нiчога не патрабаваў, быў бескарыслiвы. Толькi работа, толькi архiў мелi для яго сэнс. І ўсё ж жыццё ўнесла карэктывы ў лёс Аляксандрава. Як снег на галаву, звалiлася нечаканая навiна: у яго ёсць сын!
Сусветны фестываль моладзi, якi праходзiў летам 1957 года ў Маскве, быў для Вiктара Пятровiча Аляксандрава амаль адзiнай светлай плямай у жыццi. Тут ён сустрэў чароўную беларусачку Ванду, i iх каханне было падобнае на маланку, на смерч. Праз тыдзень яны не ўяўлялi сябе адно без аднаго, вырашылi пабрацца шлюбам, i, здавалася, нiшто не магло перашкодзiць шчасцю. Хiба яны маглi думаць пра тое, што яшчэ задоўга да сустрэчы ў Маскве iх лёс быў вырашаны i жыццi кiнуты ў жорны дзяржаўнай сакрэтнай машыны.
У маладога студэнта Аляксандрава была хваравiтая прага да вывучэння замежных моў. У свае дзевятнаццаць ён вольна гаварыў на нямецкай, французскай, англiйскай мовах. У iнтэрнаце жыло шмат студэнтаў з Кiтайскай народнай рэспублiкi, i ён даволi хутка асвоiў кiтайскую мову. Канечне, студэнтам з выключнымi здольнасцямi да замежных моў не маглi не зацiкавiцца ў КДБ, i менавiта веданне кiтайскай мовы зрабiла яму мядзведжую паслугу.
Яны з Вандай дамовiлiся, што яна паедзе раней, а ён уладкуе справы i прыедзе ў Мiнск, каб пазнаёмiцца з бацькамi каханай. Аляксандраў загадзя купiў бiлет, але за суткi да ад’езду яго спынiў каля iнтэрната прыемнага выгляду чалавек. Менавiта з гэтай хвiлiны Вiктар Пятровiч Аляксандраў перастаў быць проста студэнтам эканамiчнага факультэта Маскоўскага ўнiверсiтэта. Чалавек са шчырай белазубай усмешкай, прыемным голасам i прыхiльным тварам аказаўся палкоўнiкам Камiтэта дзяржаўнай бяспекi. Пасля размовы Вiктар Пятровiч, як сапраўдны патрыёт, пагадзiўся стаць абаронцам айчыны цi, як сказаў палкоўнiк, «байцом нябачнага фронта».
Напачатку заданне, якое Аляксандраў павiнен быў выканаць, шакiравала. Яму, па вушы, па самую макаўку закаханаму ў Ванду, прапанавалi пазнаёмiцца з кiтаянкай i спакусiць яе… Канечне, палкоўнiк Iваноў, якi рыхтаваў правядзенне аперацыi i вёў распрацоўку Аляксандрава, быў тонкi псiхолаг, ведаў, з кiм мае справу, i ўсё падводзiў пад патрыятызм. У арсенале кадэбiста былi дзясяткi, сотнi гiсторый пра тое, як людзi добраахвотна iшлi на смерць у iмя дзяржаўных iнтарэсаў, а тут…
Аляксандраў напачатку працiвiўся, расказаў пра Ванду i хуткую жанiцьбу, паказаў бiлет да Мiнска, але палкоўнiк настояў, нават прыгразiў забраць камсамольскi бiлет, i Вiктар Пятровiч пагадзiўся. Ён наiўна думаў, што з кiтаянкай можа не атрымацца тое, што задумаў кадэбiст, i зусiм не па ягонай вiне. Адкуль студэнту было ведаць, што Iваноў пералапацiў не адзiн тузiн хлопцаў i спынiў свой выбар на iм не па той простай прычыне, што кiтаянцы Мэй падабаўся такi тып людзей. Аляксандрава прыгажуном не назавеш, але было ў хлопца нешта прыцягальнае: мо трошкi раскосыя азiяцкiя вочы, а мо незвычайнасць? Але галоўнае, Мэй была апантана Парыжам, усiм французскiм, i Аляксандраў падыходзiў са сваiм веданнем моў як нiхто.
У час аперацыі Аляксандраву далi ключы ад двухпакаёўкi на Арбаце, зрабiлi новы пашпарт, прапiску. Па легендзе прозвiшча не змянiлi, ён заставаўся самiм сабой – студэнтам i сiратой. Пра бацькоў павiнен быў гаварыць, што яны загiнулi падчас Вялiкай Айчыннай вайны, а вось бабуля мела кiтайскiя каранi. Яна, пакуль была жывая, i вывучыла ўнука кiтайскай мове.
Канечне, з такой легендай малайцаваты i разумны хлопец не мог не зацiкавiць Мэй, асаблiва расказам пра бабулю. Ёй i ў галаву не магло прыйсцi, што сарамлiвы, тактоўны хлопец, якi баяўся падняць на яе вочы, а выпадкова дакрануўшыся, прасiў прабачэння – агент КДБ.
Усё адбылося так, як прадказваў палкоўнiк Iваноў. Пасля месяца сустрэч Аляксандраў настолькi ўвайшоў у ролю закаханага, што не заўважыў, як апынуўся ў ложку з Мэй. Праз тыдзень любошчаў Мэй, студэнтка палiтэхнiчнага iнстытута, бясследна знiкла, а яшчэ праз месяц студэнт Аляксандраў выпадкова прачытаў у бiблiятэчнай падшыўцы кiтайскiх газет, што адзiн з партыйных кiраўнiкоў Кiтая на чарговым пленуме ЦК падаў у адстаўку. Гэта быў бацька Мэй.
Ланцужок замкнуўся, Аляксандраў зразумеў сваю ролю ў лёсе бацькi Мэй. І дзiўна: не адчуў сораму, не пакутаваў, не балела душа. Наадварот, ён з гонарам прыняў ад палкоўнiка Iванова падзяку i канверт з прэмiяй. З гэтай хвiлiны Аляксандраў быў гатовы выканаць i iншыя заданнi.
Зразумела, што адносiны з Вандай зусiм парушылiся. Пiсем ад яе чамусьцi не было, тэлефонных званкоў таксама. На ягоныя паштоўкi прыходзiў заўсёды адзiн адказ: «Адрасат выбыў, месца знаходжання невядома». І толькi праз сорак гадоў шляхi Ванды i Вiктара Пятровiча зноў перакрыжавалiся.
