Серік Асылбекұлы
Рәбиғаның махаббаты
Ұлықпан. Ол мұнда келген жоқ.
Қалаубай. Нансаң, соны бері шығарда өзіміз де таба алмай қалдық.
Уәтай. /Розаға бұрылып./ Мүмкін сіз білетін шығарсыз оның қайда жасырынып қалғанын? Екеуіңіз әмпей-жәмпейлеу едіңіздер ғой?
Роза. /Түсі қашып./ Құдай ақы, Уәтайжан, көргенім жоқ.
Уәтай. Не қылған тасжүрек жансыздар! Ең болмаса қанішердің қай жерде жүргенін де айтпайсыздар ма! Туһ, қандай қатал жансыздар! Біле-білсеңдер, менің мына жан-дүнием өртеніп жатыр ғой, өртеніп!..
Ұлықпан. /Сабырлы үнмен, даусы дірілдеңкіреп./ Айналайын, мен сені түсініп тұрмын. Рәбиғаға сенің көңілің бөлек еді ғой. Топырағы торқа болсын, қайтейік. Біз де оңып тұрғамыз жоқ. /Бір қолымен Уәтайды иығынан құшақтап, бауырына тартады./
Уәтай. Ағай, мен біттім ғой… /Иығы селкілдеп, үнсіз жасқа булығады./
Ұлықпан. Сабыр ет, Уәтайжан. Егер сенсең, шынымды айтайын, дәл қазір мен де өзімді өзім жек көріп тұрмын. Ал бәрінен саған ауыр, әрине.
Осы кезде үсті-үстіне белгі берген машинаның сигналы естіледі. Бәрі қайтадан абыр-сабыр бола қалады.
Роза. Болыңдар, ана шопыр бала шақырып жатыр.
Қалаубай. Иә, қой, қозғалайық. Уәтайжан, мына машинаны бас зоотехниктен ат пен түйе қалағандай бір-екі сағатқа әзер сұрап алып едік… Сен де бізбен жүрмеймісің?
Уәтай. Жоқ, жолдарыңыз болсын, мен бүгін қайтпаймын.
Роза. Ал тез болыңдар енді, ана бала бізді кетіп қалды деп ойлап қалар…
Үшеуі кетеді. Уәтай жалғыз.
Уәтай. Кетті бәрі!.. Кеткендерің дұрыс болды, білгілерің кесе , айтайын: бәріңді де жек көрем! Не қылған шеттерінен тас жүрек адамдар! Қыбыр-жыбыр түкке татымайтын тірліктеріне асығып өліп барады. Біреудің қайғысы мен қазасын қайтсін. Өздері аман болса, қалған дүниені топан су қаптап кетсе де бәрі бір емес пе оларға. /Жалын ата күрсініп./ Рәбиға, жаным! Мені кімге тастап кеттің сен! Қайтейін, ақ пен қараны сен де кезінде дұрыстап айыра алмадың ғой сорлатқанда. Айтпап па едім саған Мадридтің кім екенін сонда? Әттең, сенбедің. Сенбей сен қор қылдың, сендіре алмай мен қор болдым! Есіңде ме, жаным, сол бір айлы түн!? Енді бәрі кеш, кеш!.. /Екі самайын ұстап, жүрелеп отыра кетеді/.
/Шымылдық./
Үшінші сурет
Айлы түн. Шарбақпен қоршалған интернат ауласы. Ағаш скамейка. Оның жанында бес-алты түп тал, терек. Уәтай Рәбиғаның қолынан ұстап жібермей тұр.
Рәбиға /еркелей үн қатып/. Жіберші дейім енді… Қазір көріп қойса, апай ұрсады.
Уәтай. Осы сендердің тәрбиешілерің түнде де интернатқа қона ма?
Рәбиға. Иә, енді ше… Уәтай, жібер дейім. Түн ішінде қайдан жүрсің?
Уәтай. Кинодан шықтым. Біртүрлі сені көргім келіп кетті. Сонан соң төтесінен мына шарбақтан бері секіре салдым. /Иегімен шарбақты нұсқайды/.
Рәбиға. /сыңқ етіп/. Шарбақтан секіруді әлі қоймаған екенсің ғой, үп-үлкен болып ұят емес пе? Айтпақшы, клубта бүгін қандай кино екен?
Уәтай. «Калина красная» деген. Мен секілді бір тракторшы туралы.
Рәбиға. Ә-ә, оны бұрынырақта мен де көргем. Ескі кино. Шукшиндікі ғой.
Уәтай. Кімдікі екенін білмеймін. Ескі болса да, жақсы кино. Мен оны осымен үшінші рет көріп тұрмын.
Рәбиға. Оның рас, жақсы кино. Тек соңында егіс басына келіп бандылардың әлгі тракторшыны өлтіріп кететіні аянышты. Осы өмірде көбінесе әділетсіздіктің жеңетіні несі? Сондайды ойлағанда жаным түршігеді.
Уәтай. Неге, артынан барып, әлгі тракторшының – Егордың қайнағасы бандыларды машинамен соғады ғой.
Рәбиға . /күрсініп/. Одан да не пайда, өлер адам өліп қалған соң…
Пауза.
Рәбиға. Ал, неменеге шақырдың?
Уәтай. Сені қатты көргім келіп кетті, сонан соң шақырдым.
Рәбиға. Уәтай, сен қызықсың. Бала сияқтысың…
Уәтай. Сен немене, үлкейіп кеттің бе? Менен бақандай екі жас кішісің және маған тағы бала дейсің.
Рәбиға. Жаста тұрған ештеңе жоқ.
Уәтай. /кекетіп/ . Е-е, солай де… /Бір қолымен қызды құшақтағысы келіп ұмтылады. Рәбиға бұлқынып-бұлқынып қолын босатып алады./
Рәбиға. /ренішті үнмен/. Айтпады деме, енді бүйтіп дөрекілік жасайтын болсаң, мүлде шықпай қоям. Өйтетін болсаң, кездеспейміз. /Уәтай мұңайып, жасып қалалды./ Ал, айтсаңшы неге шақырғаныңды?.. /Жаңағыдай емес даусын жылытып./ Көптен бері көрінбей кетіп едің ғой.
Уәтай. Фермада болдым. Қыстауға шөп тасыдық… Рәбиға, қолыңды жай ұстап тұрайыншы шамалы. /Әбден жуасыған үнмен./ Енді тиіспеймін…
Рәбиға келіскен сыңай танытады.. Екеуі қол ұстасып, сәл-пәл үнсіз тұрады.
Рәбиға. Шөпті біздің қыстауға да тасымайсыңдар ма? Тасысаң, демалысқа қарай мені ала кетші. Үйдің ішін жаман сағындым. Көкемді де, апамды да…
Уәтай. /қуанышты үнмен./ Әрине, ала кетем. Тіпті тасымаған күнде де былайша жұмыстан соң-ақ апарып келейін!..
Рәбиға. Бастықтарың ұрысып жүрмей ме?
Уәтай. Не деп?!. Жұмыстан кейінгі мендегі шаруасы қанша олардың?
Рәбиға. Тракторды гаражға қой, бензинді құртасың деп.
Уәтай. /мырс етіп/ Әй білгішім-ай! Бензин емес, солярка де. Бензинмен жүретін машина.
Рәбиға. Иә, солярка…
Уәтай. Бастықтардан біз қазір қорықпаймыз, олар қайта бізден қорқады. өзің әлі тоқырау заманында жүрсің ғой, қазір қайта құру, демократия, так что, ол жағынан саспа. Қаласаң, күні ертең-ақ апарып келейін.
Рәбиға. Жо-жоқ, ертең емес. Онда кейінірек көрерміз…
Уәтай. Рәбиға, кеше шақырғанда неге шықпадың?
Рәбиға. Шыққым келмесе қайтем. /даусын құбылтып, еркелеп./ Сол, шықпадым ал, не қыласың?
Уәтай /күрсініп/. Білеміз ғой…
Рәбиға. Нені білесің?
Уәтай. /аяқ астынан дүңк етіп./ Мен ақыры бір күні Мадридті оңдырмаймын.
Рәбиға. /үрейленіп./ Біздің ағайды ма!. Сен шын айтып тұрмысың?!
Уәтай. Шын болмағанда ше?
Рәбиға бұлқынып Уәтайдың уысынан қолын тартып алады
Рәбиға / ашулы үнмен/. Онда менен жақсылық күтпе! Уәтай , бұзықсың сен. Бұл түріңмен кісі өлтірерсің бір күні. Өйтетін болсаң, енді қайтіп маған жолама.
Уәтай. /тістеніп/. Сен соны сүйесің!..
Рәбиға. /абдырап/. Оны қайдан білдің?
Уәтай. Мен сен ойлағандай бала емеспін. Білем, көркемөнерпаздар дегенді шығарып алыпты. Соны сылтауратып сендерді, өзінің оқушыларын айналдырады ол.
Рәбиға. /ыршып түсіп/. Уәтай, сенің қалай аузың барады осындайға?! Ол мұғалім ғой. Оның бұл – қоғамдық жұмысы. Мен оның ондай ештеңесін көргем жоқ, сондай жақсы жігіт…
Уәтай. Жігіт деймісің?! /Күрсініп/ Әне, сендер , қыздар , қандайсыңдар? Өздеріңнің мұғалімдеріңді жігіт дейсіңдер…
Рәбиға. /қысылып/. Ойнап айтам, мен не дер екен десем…
Уәтай. Иә, сендер, қыздар, бәрін де ойнап айтасыңдар. Бірақ ойнап тұрып шындарыңды қалай айтып қалғандарыңды білмей қаласыңдар.
Рәбиға. /Еркелеп, Уәтайдың кекілінен сипап./ Өзің білгішсің ғой. Үндемей жүріп, бәрін ішіңе тоқып жүреді екенсің ғой. Пәлесін қараш!..
Уәтай. Оқымаған адамдардың бәрі топас көресіңдер ғой сендер. Тракторшыларда да бас бар.
Рәбиға. Қойшы енді, сені топас деген кім бар? Қайдағыны айтады екенсің.
Уәтай. Айтпасаңдар да, іштеріңнен солай ойлайсыңдар. Қазіргі қыздардың бәрінің арманы – оқыған жігіттер! Ал олардың адамшылығы қандай – ол жағында мүлде жұмыстары жоқ.
Рәбиға. Уәтай, жетті ғой енді. Тағы да Мадрид ағайды жамандағалы келе жатырсың ба? Білесің бе, бұл қылығың саған мүлде жарасып тұрған жоқ. Бүгін сен біртүрлісің. Уәтай емес, басқа біреу секілдісің.
Уәтай. Мен әр уақытта Уәтаймын. Ал айтып тұрғанымның бәрі сен ойлағандай өсек емес, шырқыраған шындықтың нақ өзі. Өзің дұрыстап бір ойланып көрші осы туралы.
Пауза. Екеуі де бір сәтке үнсіз. Рәбиға көзіе жұмып, сәл-пәл теңселіп тұр.
Уәтай. Не ғып тұрсың?
Рәбиға. / Сол көзін жұмған күйі. Қуланып/ Ойланып тұрмын. Өзің ойлан дедің ғой жаңа.
Уәтай. Кім туралы ойланып тұрсың?
Рәбиға. Ол – құпия. Өзің тап.
Уәтай. / Манағыдай емес, көңілденіп/ Іһм… Апаң туралы ғой, Ә?!
Рәбиға. /Күлімдеп басын шайқайды/. Жоқ таппадың.
Уәтай. Іһм… Кім туралы десем екен?.. Дәуде болса, көкең туралы шығар.
Рәбиға. Жоқ. Көкем туралы осының алдында ғана ойлағам. Қазір мүлде басқа кісі туралы ойланып тұрмын.
Уәтай. /үнжұрғасы түсіп/ Мадрид туралы шығар онда…
Рәбиға. /Басын шайқап./ Ақыры таппадың ғой, өзім айтайын онда. Дәл қазір сен туралы ойлап тұрғам.
Уәтай. /Елең етіп./ Өтірігіңе береке берсін. Әншейін мені алдаусыратып тұрсың ғой.
Рәбиға. Неге? Уәтай, жалпы, сен өзіңнен басқа ешкімге сенбейтін болып кеткенсің ғой деймін. Бұрын бұндай сияқты емес едің.
Уәтай. Мен туралы ойланып не қажеті бар. Қарсы алдыңда тұрған жоқпын ба, кісі қасында жоқ адам туралы ойлайды әдетте.
Рәбиға. Басқалардың қалай ойлайтынын білмеймін. Ал мен қаласам, қасымда тұрған кісі туралы да ойлай берем.
Уәтай. /Иығын қиқаң еткізіп/ Қызық екен…
Рәбиға. /Қуланып./ Міне, солай. Ал айтшы тағы, мен сен туралы жақсы ойлап тұрмын ба, жаман ойлап тұрмын ба?
Уәтай. Мен оны қайдан білейін.
Рәбиға. Ал сен білуге тырысып көр.
Уәтай. Меніңше, жаман ойлап тұрсың
Рәбиға. /Күліп жібереді/. Өзім де солай дейтін шығар деп тұрғам.
Уәтай. Ал онда өзің айтшы.
Рәбиға./Қуланып./ Айтпайым. Таба алмаған өзіңнен көр.
Уәтай кенет батылданып Рәбиғаның бетінен сүйіп алды. Рәбиға бұлқынып-бұлқынып оның құшағынан сусып шығып кетеді.
Уәтай. /Алқынып./ Рәбиға, Құдай ақы, мен сені өлердей жақсы көрем. Түсінші енді…
Рәбиға. /Ыңғайсызданып./ Жақсы көрсең енді сүйту керек пе? Бүйтіп тиісе берсең кетіп қалам дегенім қайда мана.
Уәтай. Жарайт, тиіспеймін. Тек қасымда тұршы біраз.
Рәбиға. /Әсерленіп/. Бүгінгі түн қандай тамаша! Жұлдыздар тура жапырлап, тамып кеткелі тұр.
Уәтай. Мәңгі осылай боп тұра берсе ғой, шіркін. Күн шықпай-ақ қойса.
Рәбиға. Неге?
Уәтай.Күн шықса, сен жұрттан ұялып менің жанымнан қашып кетесің.
Осы кезде интернат жақтан: «Рәбиға, а-а, Рәбиға?»» деген әйел адамның даусы шығады.
Рәбиға. Ойбай, апай іздеп жатыр. Ал мен кеттім! /Уәтайдың алақанында тұрған қолын тартқылай бастайды/ Уәтай, қолымды жіберші.
