Серік Асылбекұлы
Рәбиғаның махаббаты
Мадрид те, қалған мұғалімдер де тым-тырыс тына қалады. Бір сәттік үнсіздік. Уәтай есікке қарай беттейді.
Уәтай. /сыртқы есіктің тұтқасын бір қолымен ұстап тұрып, артына бұрылып/. Ал, хош болыңыздар, қадірлі ұстаздар!.. /мысқылдап/. Мен ертең әскерге кетем, сүйтіп сіздерді сыртқы жаулардан қорғайтын болам. Бірақ бір нәрсе мықтап естеріңізде болсын: Рәбиғаның жоқтаушысы жоқ деп қалмаңдар. Ол – мына мен, мен, мен!…/Айқайлап жылап жібереді./ Сіздер ұмытсаңыздар да, Уәтай оны өмір бойы ұмыта алмайды!… Білесіңдер ме, өздеріңнің не істегендеріңді – сендер тек қана Рәбиғаны өлтірген жоқсыңдар, онымен бірге менің кінәсіз махаббатымды мәңгілік жерге көмдіңдер! Мадрид, естіп тұрсың ба!… Сен бәрібір түптің түбінде менен аман кетпейсің!…
Уәтай еңіз-теңіз боп жылаған күйі есіктен шығып кетеді. Әр жерде сексиіп-сексиіп тұрып қалған педсовет мүшелері үн-түнсіз қала береді.
Қалаубай /шаршаңқы түрмен/. Жолдастар, онда мына жиналысымызды аяқтайық. Куәлерді босатсақ та болады-ау деймін енді. Алаттын куәлігімізді алып болған сияқтымыз ғой. /Жамал мен Айжанға бұрылып./ Ал онда сіздер боссыздар. Келгендеріңізге рақмет.
Жамал мен Айжан орындарынан тұрып, есікке беттейді.
Жамал /кетіп бара жатып/. Үйбай, белім!.. Құдай-ай, әйтеуір қартайған соң кісіге не болса, сол үйір бола береді екен. Міне бір құяң деген де бәле болды, көктігілгір!..
Екеуі кетеді.
Қалаубай. Ал, сонымен тағы кім бар сөйлейтін? Ұлықпан ,сенің бірдеңе дегенің дұрыс болатын шығыр. Жанұзақованың класс жетекшісісің ғой қанша айтқанмен.
Ұлықпан /Орнынан тұрып/. Шынымды айтсам, не айтарымды білмей тұрмын…
Қамқа. Әйтеуір, не айтсақ та, шындықты айтайық та. Ауруын жасырған өледі дейді ғой, осы өтіріктен, жалғандықтан өліп болдық қой.
Ұлықпан. Иә, шындықты айтуымыз керек. Жалпы, бізге ғана емес, осы біздің бүткіл қоғамымызға да жетпейтін ең басты нәрсе осы шындық пен адалдық-ау деймін. Жаңа Уәтай дұрыс айтты, Рәбиғаның қазасына біріміз де кінәлі екенбіз. Бұрын мен ішімнен, сіздерден жасырмай-ақ қояйын, осы өлімге Мадрид пен Розаны кінәлап келген едім. Сөйтсем, бәріміз де сол күнәге ортақ екенбіз. Тіпті одан да гөрі жинақтап айтсам, Рәбиғаның қазасына күллі қазақ қауымы, қала берді біздің барша қоғамдық жүйеміз кінәлі.
Пауза. Жұрттың бәрі демдерін іштерінен алып, Ұлықпаннан көз алмай, қатады да қалады.
Бұған менің бүгін ғана көзім жетіп отыр, осы жиналыстың үстінде.
1-мұғалима. Рас-рас…
2-мұғалима. Иә-иә, алды-артымызға қарамай, босқа да далақтап жүре беріппіз ғой.
Қалаубай. Жолдастар, сөзді бөлмейік…
Ұлықпан. Байқап қараңыздаршы, осы уақытқа дейін біздің өкіметіміз бүткіл қоғамның тәрбиешілері – мұғалімдер қауымына не материалдық жағынан, рухани жағынан мемлекеттік қолдау көрсетті ме? Жоқ, сандаған жылдар бойы бюрократиялық аппарат бізді игілік атаулының бәрінен кейін ысырып тастады. Олар бізге ұлтымыздың ар-ұжданы, имани тәрбиешілері ретінде емес, бар болғаны өздерінің идеологиялық қызметшілері ретінде ғана қарады. Сондай жүдеу, көтерем тәрбиенің біздің Рәбиғаны апатқа жетелемеуі мүмкін емес еді. Жолдастар, біз талқылап отырған өлім –нағыз қазақы өлім, артта қалған осындай қоғамдық құрылыста ғана ұшырасатын қайғылы феномен. Мен болдым…
1-мұғалима.Оның рас. Езілудей-ақ езілдік қой.
2-мұғалима. Әйтеуір, осындай ойымызды еркін айтатын болғанымызға да шүкір.
Қамқа. Рас-ау, осы біз бәріміз жабылып Рәбиғаның махаббатынан неменеге шошындық?! Неменесіне құбыжық көргендей ат-тонымызды ала қаштық?
Біздің, адамзат баласының, ең ділгір дүниеміз, әрдайым шөлдеп, аңсап табысатынымыз, жоқ болса, шарқ ұрып іздейтініміз сол махаббат деп аталатын іңкәрлік емес пе еді?! Өмірдің күн нұрынан кейінгі қызуы сонда жатқан жоқ па? Абай «Махаббатсыз дүние – бос» демейтін бе еді? Ендеше қорықпайтын нәрседен қорқып, үрікпейтін нәрседен үріккеніміз не?!
Қалаубай. Әй, Қамқа-ай, қорықпай қайтейік, үш ғасыр бойы бодан болған халықта қайбір ақыл-ес, батырлық қалды дейсің?
Роза. /орнынан ұшып тұрып, мас адамша сенделіп, олай-бұлай жүріп кетеді./Жолдастар-ау, сондағы біздің кінәміз не? Сонда енді бәріміз жабылып сол қыздан кешірім сұрауымыз керек пе? /басын шайқап/ Түк түсінсем, бұйырмасын…
Қамқа. Роза, Рәбиға біздің бәрімізді де баяғыда-ақ кешірген. «Егер мен осыдан өле кетсем, бұған ешкім кінәлі емес» деген жоқ па ол. Бірақ ол өлген жоқ. Уәтайдың жүрегі соғып тұрғанда ол бұ дүниеде жасай береді. Пәктікті, адалдықты өлтіру мүмкін емес екен. Алайда, күлліміз жабылып, былай қойғанда, бір қарғадай қыздың, Рәбиғаның махаббатын қорғай алмаппыз ғой кеше!.. Осы ма елдігіміз?! Қараңыздаршы ана шәкірттеріңіздің бейкүнә, періште бейнесіне, не деп тұр ол?!
Бәрі Рәбиғаның бейнесін тұңғыш рет көріп тұрғандай шкафтың үстіндегі қызыл лентамен көмкерілген фотосуретке аңтарылып қарап қалады.
Қамқа. Дұрыстап қараңыздар…
/Шымылдық/
e-mail: serik051@mail.ru
