Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
En toch had hy kùnnen spreken, want hy was niet alleen. (A jednak mógł mówić, ponieważ nie był sam; en toch had hy kùnnen spreken – a jednak mógł mówić, want hy was niet alleen – ponieważ nie był sam). Ik bedoel hiermee nu juist niet dat hy vergezeld was van de twintig of dertig Javanen, bedienden, mantries en oppassers die op den grond gehurkt in en buiten de pendoppo zaten, noch van de velen die aanhoudend uit- en inliepen, noch van 't groot aantal inlanders van verschillenden rang, dat daar buiten de paarden vasthield, of te-paard rondreed… (Nie mam tu na myśli, że był w towarzystwie dwudziestu lub trzydziestu Jawajczyków, służących, mantri i strażników, którzy kucali na ziemi w i poza pendoppo, ani wielu, którzy nieustannie wchodzili i wychodzili, ani licznych tubylców różnego stopnia, którzy trzymali tam konie, albo jeździli konno w pobliżu…; ik bedoel hiermee nu juist niet dat hy vergezeld was – nie mam tu na myśli, że był w towarzystwie, van de twintig of dertig Javanen – dwudziestu lub trzydziestu Jawajczyków, bedienden, mantries en oppassers – służących, mantri i strażników, die op den grond gehurkt in en buiten de pendoppo zaten – którzy kucali na ziemi w i poza pendoppo, noch van de velen die aanhoudend uit- en inliepen – ani wielu, którzy nieustannie wchodzili i wychodzili, noch van 't groot aantal inlanders van verschillenden rang – ani licznych tubylców różnego stopnia, dat daar buiten de paarden vasthield, of te-paard rondreed – którzy trzymali tam konie, albo jeździli konno w pobliżu). neen, de Regent zelf van Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, zat tegenover hem. (nie, naprzeciwko niego siedział sam regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara; neen – nie, de Regent zelf van Lebak – sam regent Lebak, Radhen Adhipatti Karta Natta Negara – Radhen Adhipatti Karta Natta Negara, zat tegenover hem – siedział naprzeciwko niego).
Wachten is altyd vervelend. (Czekanie jest zawsze nudne; wachten – czekanie, is altyd vervelend – jest zawsze nudne). Een kwartier duurt een uur, een uur een halven dag, en zoo voort. (Kwadrans trwa godzinę, godzina pół dnia, i tak dalej; een kwartier duurt een uur – kwadrans trwa godzinę, een uur een halven dag – godzina pół dnia, en zoo voort – i tak dalej). Verbrugge had wel wat spraakzamer mogen zyn. (Verbrugge mógłby być nieco bardziej rozmowny; Verbrugge – Verbrugge, had wel wat spraakzamer mogen zyn – mógłby być nieco bardziej rozmowny). De Regent van Lebak was een beschaafd oud man, die over veel wist te spreken met verstand en oordeel. (Regent Lebak był kulturalnym starszym mężczyzną, który potrafił mówić o wielu rzeczach z rozumem i oceną; de Regent van Lebak – regent Lebak, was een beschaafd oud man – był kulturalnym starszym mężczyzną, die over veel wist te spreken met verstand en oordeel – który potrafił mówić o wielu rzeczach z rozumem i oceną). Men had hem slechts aantezien om overtuigd te wezen dat het meerendeel der Europeanen die met hem in aanraking kwamen, meer van hem, dan hy van hen te leeren had. (Wystarczyło na niego spojrzeć, aby być przekonanym, że większość Europejczyków, którzy z nim się zetknęli, miała więcej do nauczenia się od niego, niż on od nich; men had hem slechts aantezien – wystarczyło na niego spojrzeć, om overtuigd te wezen – aby być przekonanym, dat het meerendeel der Europeanen – że większość Europejczyków, die met hem in aanraking kwamen – którzy z nim się zetknęli, meer van hem, dan hy van hen te leeren had – miała więcej do nauczenia się od niego, niż on od nich). Zyn levendige donkere oogen weerspraken door hun vuur de vermoeidheid der trekken van zyn gelaat en de grysheid zyner haren. (Jego żywe, ciemne oczy, swoim ogniem, zaprzeczały zmęczeniu rysów twarzy i siwiźnie włosów; zyn levendige donkere oogen – jego żywe, ciemne oczy, weerspraken door hun vuur – swoim ogniem zaprzeczały, de vermoeidheid der trekken van zyn gelaat – zmęczeniu rysów twarzy, en de grysheid zyner haren – i siwiźnie włosów). Wat hy zeide, was gewoonlyk lang overdacht – een eigenaardigheid trouwens die by den beschaafden Oosterling algemeen is – en wanneer men met hem in gesprek was, gevoelde men dat men zyn woorden te beschouwen had als brieven, waarvan hy de minuut in zyn archief had, om zoo noodig daarop te verwyzen. (To, co mówił, było zazwyczaj długo przemyślane – cecha zresztą powszechna wśród kulturalnych Wschodnich – a gdy się z nim rozmawiało, miało się wrażenie, że jego słowa trzeba traktować jak listy, których minutę miał w swoim archiwum, aby w razie potrzeby się do nich odwołać; wat hy zeide – to, co mówił, was gewoonlyk lang overdacht – było zazwyczaj długo przemyślane, een eigenaardigheid trouwens die by den beschaafden Oosterling algemeen is – cecha zresztą powszechna wśród kulturalnych Wschodnich, en wanneer men met hem in gesprek was – a gdy się z nim rozmawiało, gevoelde men dat men zyn woorden te beschouwen had – miało się wrażenie, że jego słowa trzeba traktować, als brieven, waarvan hy de minuut in zyn archief had – jak listy, których minutę miał w swoim archiwum, om zoo noodig daarop te verwyzen – aby w razie potrzeby się do nich odwołać). Dit nu moge onaangenaam schynen voor wie niet gewoon is aan den omgang met javaansche grooten, 't is niet moeielyk alle onderwerpen van gesprek die aanstoot geven kunnen, te vermyden, vooral daar zy van hùn kant nooit op bruske wyze aan den loop van 't onderhoud een andere richting geven zullen, omdat dit naar oostersche begrippen in-stryd wezen zou met den goeden toon. (To może wydawać się nieprzyjemne dla tych, którzy nie są przyzwyczajeni do kontaktów z jawajskimi wielmożami, ale nie jest trudno unikać tematów rozmów, które mogą powodować nieporozumienia, zwłaszcza że z ich strony nigdy nie skierują rozmowy w inną stronę, ponieważ według wschodnich pojęć byłoby to niezgodne z dobrym tonem; dit nu moge onaangenaam schynen – to może wydawać się nieprzyjemne, voor wie niet gewoon is aan den omgang met javaansche grooten – dla tych, którzy nie są przyzwyczajeni do kontaktów z jawajskimi wielmożami, 't is niet moeielyk alle onderwerpen van gesprek die aanstoot geven kunnen, te vermyden – nie jest trudno unikać tematów rozmów, które mogą powodować nieporozumienia, vooral daar zy van hùn kant nooit op bruske wyze aan den loop van 't onderhoud een andere richting geven zullen – zwłaszcza że z ich strony nigdy nie skierują rozmowy w inną stronę, omdat dit naar oostersche begrippen in-stryd wezen zou met den goeden toon – ponieważ według wschodnich pojęć byłoby to niezgodne z dobrym tonem). Wie dus oorzaak heeft het aanroeren van een bepaald punt te vermyden, behoeft slechts over onbeduidende zaken te spreken, en hy kan verzekerd zyn dat een javaansch hoofd hem niet, door een onbegeerde wending in 't gesprek, zal voeren op een terrein dat hy liever niet betrad. (Kto ma powód, by unikać poruszania pewnego tematu, musi tylko mówić o nieistotnych sprawach i może być pewien, że jawajski wielmoża nie skieruje rozmowy na temat, którego wolałby nie poruszać; wie dus oorzaak heeft het aanroeren van een bepaald punt te vermyden – kto ma powód, by unikać poruszania pewnego tematu, behoeft slechts over onbeduidende zaken te spreken – musi tylko mówić o nieistotnych sprawach, en hy kan verzekerd zyn – i może być pewien, dat een javaansch hoofd hem niet, door een onbegeerde wending in 't gesprek – że jawajski wielmoża nie skieruje rozmowy na temat, zal voeren op een terrein dat hy liever niet betrad – którego wolałby nie poruszać).
Over de beste wyze van omgang met die hoofden, bestaan overigens verschillende meeningen. (Na temat najlepszego sposobu postępowania z tymi wielmożami istnieją różne opinie; over de beste wyze van omgang met die hoofden – na temat najlepszego sposobu postępowania z tymi wielmożami, bestaan overigens verschillende meeningen – istnieją różne opinie). Het komt my voor dat eenvoudige oprechtheid, zonder streven naar diplomatische voorzichtigheid, de voorkeur verdient. (Wydaje mi się, że prosta szczerość, bez dążenia do dyplomatycznej ostrożności, zasługuje na preferencję; het komt my voor dat – wydaje mi się, że, eenvoudige oprechtheid – prosta szczerość, zonder streven naar diplomatische voorzichtigheid – bez dążenia do dyplomatycznej ostrożności, de voorkeur verdient – zasługuje na preferencję).
Hoe dit zy, Verbrugge begon met een banale opmerking over 't weêr en den regen. (Jak by nie było, Verbrugge zaczął od banalnej uwagi o pogodzie i deszczu; hoe dit zy – jak by nie było, Verbrugge begon met een banale opmerking – Verbrugge zaczął od banalnej uwagi, over 't weêr en den regen – o pogodzie i deszczu).
Ja, mynheer de kontroleur, het is westmoesson. (Tak, panie kontrolerze, to jest zachodni monsun; ja, mynheer de kontroleur – tak, panie kontrolerze, het is westmoesson – to jest zachodni monsun).
Dit nu wist Verbrugge wel: men was in Januari. (To Verbrugge dobrze wiedział: był styczeń; dit nu wist Verbrugge wel – to Verbrugge dobrze wiedział, men was in Januari – był styczeń). Maar wat hy over den regen gezegd had, wist de Regent ook. (Ale to, co powiedział o deszczu, Regent również wiedział; maar wat hy over den regen gezegd had – ale to, co powiedział o deszczu, wist de Regent ook – Regent również wiedział). Hierop volgde weder eenig zwygen. (Nastąpiła chwilowa cisza; hierop volgde weder eenig zwygen – nastąpiła chwilowa cisza). De Regent wenkte met een nauw zichtbare beweging van 't hoofd, een der bedienden die neergehurkt zaten aan den ingang der pendoppo. (Regent skinął ledwo widocznym ruchem głowy na jednego ze służących, którzy kucali przy wejściu do pendoppo; de Regent wenkte met een nauw zichtbare beweging van 't hoofd – Regent skinął ledwo widocznym ruchem głowy, een der bedienden – jednego ze służących, die neergehurkt zaten aan den ingang der pendoppo – którzy kucali przy wejściu do pendoppo). Een kleine jongen, allerliefst gevat in een blauw-fluweelen buis, witten pantalon, met gouden lyfband die zyn kostbaren sarong vasthield om de lenden, en op 't hoofd den behagelyken kain kapala, waaronder zyn zwarte oogen zoo ondeugend te-voorschyn kwamen, kroop hurkende tot aan de voeten des Regents, zette de gouden doos neder, die de tabak, de kalk, de sirie, de pinang, en de gambier bevatte, maakte den slamat, door beide handen saamgevoegd opteheffen tot aan het diep neergebogen voorhoofd, en bood daarop zyn heer de kostbare doos aan. (Mały chłopiec, uroczo ubrany w niebieski aksamitny kaftan, białe spodnie, ze złotym pasem, który trzymał jego kosztowny sarong wokół bioder, i na głowie wygodny kain kapala, spod którego wyłaniały się jego czarne oczy, pełzł, kucając, do stóp Regenta, postawił złotą skrzynkę zawierającą tytoń, wapno, sirih, pinang i gambir, wykonał slamat, podnosząc złożone ręce do głęboko pochylonego czoła, a następnie podał swojemu panu kosztowną skrzynkę; een kleine jongen, allerliefst gevat in een blauw-fluweelen buis – mały chłopiec, uroczo ubrany w niebieski aksamitny kaftan, witten pantalon – białe spodnie, met gouden lyfband – ze złotym pasem, die zyn kostbaren sarong vasthield om de lenden – który trzymał jego kosztowny sarong wokół bioder, en op 't hoofd den behagelyken kain kapala – i na głowie wygodny kain kapala, waaronder zyn zwarte oogen zoo ondeugend te-voorschyn kwamen – spod którego wyłaniały się jego czarne oczy, kroop hurkende tot aan de voeten des Regents – pełzł, kucając, do stóp Regenta, zette de gouden doos neder – postawił złotą skrzynkę, die de tabak, de kalk, de sirie, de pinang, en de gambier bevatte – zawierającą tytoń, wapno, sirih, pinang i gambir, maakte den slamat – wykonał slamat, door beide handen saamgevoegd opteheffen tot aan het diep neergebogen voorhoofd – podnosząc złożone ręce do głęboko pochylonego czoła, en bood daarop zyn heer de kostbare doos aan – a następnie podał swojemu panu kosztowną skrzynkę).
De weg zal moeielyk zyn na zooveel regen, zei de Regent, als om 't lang wachten verklaarbaar te maken, terwyl hy een betelblad met kalk bestreek. (Droga będzie trudna po tylu deszczach, powiedział Regent, jakby chciał wytłumaczyć długie oczekiwanie, podczas gdy smarował liść betelu wapnem; de weg zal moeielyk zyn na zooveel regen – droga będzie trudna po tylu deszczach, zei de Regent – powiedział Regent, als om 't lang wachten verklaarbaar te maken – jakby chciał wytłumaczyć długie oczekiwanie, terwyl hy een betelblad met kalk bestreek – podczas gdy smarował liść betelu wapnem).
In 't Pandeglangsche is de weg zoo slecht niet, antwoordde Verbrugge die, als hy ten-minste niets stuitends wilde aanroeren, dit antwoord wel wat ondoordacht gaf. (W Pandeglang droga nie jest taka zła, odpowiedział Verbrugge, który, chcąc przynajmniej nie poruszać niczego drażliwego, udzielił tej nieco nieprzemyślanej odpowiedzi; in 't Pandeglangsche is de weg zoo slecht niet – w Pandeglang droga nie jest taka zła, antwoordde Verbrugge – odpowiedział Verbrugge, die, als hy ten-minste niets stuitends wilde aanroeren – który, chcąc przynajmniej nie poruszać niczego drażliwego, dit antwoord wel wat ondoordacht gaf – udzielił tej nieco nieprzemyślanej odpowiedzi). Want hy had moeten bedenken dat een Regent van Lebak niet gaarne de wegen van Pandeglang hoort roemen, al zyn die dan ook werkelyk beter dan in 't Lebaksche. (Bo powinien był pamiętać, że regent Lebak nie lubi słuchać pochwał dotyczących dróg w Pandeglang, nawet jeśli są one faktycznie lepsze niż w Lebak; want hy had moeten bedenken – bo powinien był pamiętać, dat een Regent van Lebak niet gaarne de wegen van Pandeglang hoort roemen – że regent Lebak nie lubi słuchać pochwał dotyczących dróg w Pandeglang, al zyn die dan ook werkelyk beter dan in 't Lebaksche – nawet jeśli są one faktycznie lepsze niż w Lebak).
De Adhipatti beging de fout van een te snel antwoord niet. (Adhipatti nie popełnił błędu zbyt szybkiej odpowiedzi; de Adhipatti – Adhipatti, beging de fout – nie popełnił błędu, van een te snel antwoord – zbyt szybkiej odpowiedzi, niet – nie). De kleine maas was reeds al hurkend achterwaarts teruggekropen tot aan den ingang der pendoppo, waar hy onder zyn makkers plaats nam… (Mały chłopiec już cofnął się kucając do wejścia do pendoppo, gdzie zajął miejsce wśród swoich towarzyszy; de kleine maas – mały chłopiec, was reeds al hurkend achterwaarts teruggekropen – już cofnął się kucając, tot aan den ingang der pendoppo – do wejścia do pendoppo, waar hy onder zyn makkers plaats nam – gdzie zajął miejsce wśród swoich towarzyszy). de Regent had reeds zyn lippen en weinige tanden bruinrood geverwd met het speeksel zyner sirie, voor hy zeide: (Regent miał już brązowo-czerwone usta i kilka zębów zabarwionych śliną z sirih, zanim powiedział:; de Regent had reeds zyn lippen en weinige tanden bruinrood geverwd – Regent miał już brązowo-czerwone usta i kilka zębów zabarwionych, met het speeksel zyner sirie – śliną z sirih, voor hy zeide – zanim powiedział):
Ja, er is veel volk in Pandeglang. (Tak, w Pandeglang jest dużo ludzi; ja, er is veel volk in Pandeglang – tak, w Pandeglang jest dużo ludzi).
Voor wien den Regent en den kontroleur kende, voor wien de toestand van Lebak geen geheim was, had het duidelyk kunnen blyken dat het gesprek reeds een stryd was geworden. (Dla tych, którzy znali Regenta i kontrolera, dla tych, którzy znali sytuację w Lebak, było jasne, że rozmowa już stała się walką; voor wien den Regent en den kontroleur kende – dla tych, którzy znali Regenta i kontrolera, voor wien de toestand van Lebak geen geheim was – dla tych, którzy znali sytuację w Lebak, had het duidelyk kunnen blyken – było jasne, dat het gesprek reeds een stryd was geworden – że rozmowa już stała się walką). Een toespeling namelyk op den beteren staat der wegen in een naburige afdeeling, scheen het vervolg te wezen op vergeefsche pogingen om ook in Lebak dusdanige betere wegen te doen aanleggen, of de bestaande beter te onderhouden. (Aluzja do lepszego stanu dróg w sąsiedniej części wydawała się być kontynuacją nieudanych prób budowy podobnych lepszych dróg w Lebak lub lepszego utrzymania istniejących; een toespeling namelyk op den beteren staat der wegen – aluzja do lepszego stanu dróg, in een naburige afdeeling – w sąsiedniej części, scheen het vervolg te wezen – wydawała się być kontynuacją, op vergeefsche pogingen om ook in Lebak dusdanige betere wegen te doen aanleggen – nieudanych prób budowy podobnych lepszych dróg w Lebak, of de bestaande beter te onderhouden – lub lepszego utrzymania istniejących). Doch hierin had de Regent gelyk, dat Pandeglang dichter bevolkt was, vooral in verhouding tot de veel kleinere oppervlakte, en dat dus dáár de arbeid aan de groote wegen, door vereende krachten ligter viel dan in 't Lebaksche, een afdeeling die op honderde palen oppervlakte, slechts zeventigduizend inwoners telde. (Jednak Regent miał rację, że Pandeglang jest gęściej zaludnione, zwłaszcza w stosunku do znacznie mniejszej powierzchni, i że praca nad głównymi drogami tam była lżejsza dzięki wspólnym wysiłkom niż w Lebak, części o powierzchni stu mil zaledwie siedemdziesiąt tysięcy mieszkańców; doch hierin had de Regent gelyk – jednak Regent miał rację, dat Pandeglang dichter bevolkt was – że Pandeglang jest gęściej zaludnione, vooral in verhouding tot de veel kleinere oppervlakte – zwłaszcza w stosunku do znacznie mniejszej powierzchni, en dat dus dáár de arbeid aan de groote wegen – i że praca nad głównymi drogami tam, door vereende krachten ligter viel dan in 't Lebaksche – była lżejsza dzięki wspólnym wysiłkom niż w Lebak, een afdeeling die op honderde palen oppervlakte – części o powierzchni stu mil, slechts zeventigduizend inwoners telde – zaledwie siedemdziesiąt tysięcy mieszkańców).
Dat is waar, zei Verbrugge, we hebben weinig volk hier, maar… (To prawda, powiedział Verbrugge, mamy tu mało ludzi, ale…; dat is waar – to prawda, zei Verbrugge – powiedział Verbrugge, we hebben weinig volk hier – mamy tu mało ludzi, maar – ale…)
De Adhipatti zag hem aan, als wachtte hy een aanval af. (Adhipatti spojrzał na niego, jakby oczekiwał ataku; de Adhipatti zag hem aan – Adhipatti spojrzał na niego, als wachtte hy een aanval af – jakby oczekiwał ataku). Hy wist dat er na dat ‘maar’ iets volgen kon, dat onaangenaam zou te hooren zyn voor hem, die sedert dertig jaren Regent van Lebak geweest was. (Wiedział, że po tym "ale" może nastąpić coś, co będzie dla niego nieprzyjemne do usłyszenia, dla niego, który od trzydziestu lat był Regentem Lebak; hy wist dat er na dat ‘maar’ iets volgen kon – wiedział, że po tym "ale" może nastąpić coś, dat onaangenaam zou te hooren zyn voor hem – co będzie dla niego nieprzyjemne do usłyszenia, die sedert dertig jaren Regent van Lebak geweest was – dla niego, który od trzydziestu lat był Regentem Lebak). Het scheen dat Verbrugge op dit oogenblik geen lust had den stryd voorttezetten. (Wydawało się, że Verbrugge w tym momencie nie miał ochoty kontynuować walki; het scheen dat Verbrugge op dit oogenblik – wydawało się, że Verbrugge w tym momencie, geen lust had den stryd voorttezetten – nie miał ochoty kontynuować walki). Althans hy brak 't gesprek af, en vroeg weder aan den mandoor-oppasser of hy niets komen zag? (Przynajmniej przerwał rozmowę i ponownie zapytał mandoor-oppassera, czy nic nie nadchodzi?; althans hy brak 't gesprek af – przynajmniej przerwał rozmowę, en vroeg weder aan den mandoor-oppasser – i ponownie zapytał mandoor-oppassera, of hy niets komen zag – czy nic nie nadchodzi).
Ik zie nog niets van den kant van Pandeglang, mynheer de kontroleur, maar daar-ginds aan de andere zyde rydt iemand te-paard… het is de toewan kommendaan. (Nie widzę jeszcze niczego od strony Pandeglang, panie kontrolerze, ale tam po drugiej stronie jedzie ktoś konno… to pan komendant; ik zie nog niets van den kant van Pandeglang – nie widzę jeszcze niczego od strony Pandeglang, mynheer de kontroleur – panie kontrolerze, maar daar-ginds aan de andere zyde rydt iemand te-paard – ale tam po drugiej stronie jedzie ktoś konno, het is de toewan kommendaan – to pan komendant).
Welzeker, Dongso, zei Verbrugge naar buiten starende, dat is de kommandant! Hy jaagt in deze buurt, en is vanmorgen vroeg reeds uitgegaan. (Oczywiście, Dongso, powiedział Verbrugge, patrząc na zewnątrz, to komendant! Poluje w tej okolicy i wyszedł już wcześnie rano; welzeker, Dongso – oczywiście, Dongso, zei Verbrugge naar buiten starende – powiedział Verbrugge, patrząc na zewnątrz, dat is de kommandant – to komendant, hy jaagt in deze buurt – poluje w tej okolicy, en is vanmorgen vroeg reeds uitgegaan – i wyszedł już wcześnie rano). Hé, Duclari… Duclari! (Hej, Duclari… Duclari; hé, Duclari – hej, Duclari, Duclari – Duclari!)
Hy hoort u al, mynheer, hy komt hierheen. Zyn jongen rydt achter hem, met een kidang achter zich over 't paard. (Już pana słyszy, panie, nadchodzi. Jego chłopak jedzie za nim, z sarną na grzbiecie konia; Hy hoort u al – już pana słyszy, mynheer – panie, hy komt hierheen – nadchodzi, Zyn jongen rydt achter hem – jego chłopak jedzie za nim, met een kidang – z sarną, achter zich over 't paard – na grzbiecie konia).
Pegang koedahnja toewan kommendaan – gebood Verbrugge aan een der bedienden die buiten zaten. Bonjour, Duclari! Ben je nat? Wat heb je geschoten? Kom binnen! (Pegang koedahnja toewan kommendaan – zawołał Verbrugge do jednego ze służących siedzących na zewnątrz. Bonjour, Duclari! Jesteś mokry? Co upolowałeś? Wejdź do środka; gebood Verbrugge – zawołał Verbrugge, aan een der bedienden die buiten zaten – do jednego ze służących siedzących na zewnątrz, Ben je nat? – Jesteś mokry?, Wat heb je geschoten? – Co upolowałeś?, Kom binnen! – Wejdź do środka).
Een krachtig man van dertigjarigen leeftyd en flinke militaire houding, hoewel van uniform geen spoor was, trad de pendoppo in. (Silny mężczyzna w wieku trzydziestu lat i o wyglądzie wojskowym, chociaż nie miał na sobie munduru, wszedł do pendoppo; Een krachtig man – Silny mężczyzna, van dertigjarigen leeftyd – w wieku trzydziestu lat, en flinke militaire houding – o wyglądzie wojskowym, hoewel van uniform geen spoor was – chociaż nie miał na sobie munduru, trad de pendoppo in – wszedł do pendoppo).
Het was de eerste-luitenant Duclari, kommandant van 't kleine garnizoen te Rangkas-Betoeng. (To był porucznik Duclari, dowódca małego garnizonu w Rangkas-Betoeng; Het was de eerste-luitenant Duclari – To był porucznik Duclari, kommandant van 't kleine garnizoen te Rangkas-Betoeng – dowódca małego garnizonu w Rangkas-Betoeng).
Verbrugge en hy waren bevriend, en hun gemeenzaamheid was te grooter, daar Duclari sedert eenigen tyd de woning van Verbrugge betrokken had in afwachting der voltooiing van een nieuw fort. (Verbrugge i on byli przyjaciółmi, a ich zażyłość była tym większa, że Duclari od pewnego czasu mieszkał u Verbrugge, czekając na ukończenie nowego fortu; Verbrugge en hy waren bevriend – Verbrugge i on byli przyjaciółmi, en hun gemeenzaamheid was te grooter – a ich zażyłość była tym większa, daar Duclari sedert eenigen tyd de woning van Verbrugge betrokken had – że Duclari od pewnego czasu mieszkał u Verbrugge, in afwachting der voltooiing van een nieuw fort – czekając na ukończenie nowego fortu).
Hy drukte dezen de hand, groette den Regent beleefd, en ging zitten onder de vraag: ‘wel, wat heb je al zoo hier?’ (Uścisnął mu dłoń, uprzejmie przywitał Regenta i usiadł, zadając pytanie: „cóż, co tu masz?”; Hy drukte dezen de hand – Uścisnął mu dłoń, groette den Regent beleefd – uprzejmie przywitał Regenta, en ging zitten onder de vraag – i usiadł, zadając pytanie, wel, wat heb je al zoo hier? – cóż, co tu masz?).
Wil je thee, Duclari? (Chcesz herbaty, Duclari?; Wil je thee – Chcesz herbaty, Duclari? – Duclari?).
Wel neen, ik ben warm genoeg! Heb je geen klapperwater? Dat is frisscher. (Nie, jestem wystarczająco rozgrzany! Masz wodę kokosową? To jest bardziej orzeźwiające; Wel neen – Nie, ik ben warm genoeg – jestem wystarczająco rozgrzany, Heb je geen klapperwater? – Masz wodę kokosową?, Dat is frisscher – To jest bardziej orzeźwiające).
Dat laat ik je niet geven. Als men warm is, houd ik klapperwater voor heel nadeelig. Je wordt er styf en jichtig van. Zie eens de koelies die zware vrachten over de bergen dragen: zy houden zich vlug en lenig door heet water te drinken, of koppi dahoen. Maar gemberthee is nog beter… (Nie pozwolę ci tego pić. Kiedy jest gorąco, uważam wodę kokosową za bardzo szkodliwą. Stajesz się od niej sztywny i podagrę dostajesz. Spójrz na kulisów, którzy noszą ciężkie ładunki przez góry: pozostają szybcy i zwinni, pijąc gorącą wodę lub koppi dahoen. Ale herbata imbirowa jest jeszcze lepsza…; Dat laat ik je niet geven – Nie pozwolę ci tego pić, Als men warm is – Kiedy jest gorąco, houd ik klapperwater voor heel nadeelig – uważam wodę kokosową za bardzo szkodliwą, Je wordt er styf en jichtig van – Stajesz się od niej sztywny i podagrę dostajesz, Zie eens de koelies – Spójrz na kulisów, die zware vrachten over de bergen dragen – którzy noszą ciężkie ładunki przez góry, zy houden zich vlug en lenig – pozostają szybcy i zwinni, door heet water te drinken, of koppi dahoen – pijąc gorącą wodę lub koppi dahoen, Maar gemberthee is nog beter – Ale herbata imbirowa jest jeszcze lepsza).
Wat? Koppi dahoen, thee van koffibladen? Dat heb ik nog nooit gezien. (Co? Koppi dahoen, herbata z liści kawy? Nigdy tego nie widziałem; Wat? Koppi dahoen – Co? Koppi dahoen, thee van koffibladen – herbata z liści kawy, Dat heb ik nog nooit gezien – Nigdy tego nie widziałem).
Omdat je niet op Sumatra gediend hebt. Daar is 't de gewoonte. (Bo nie służyłeś na Sumatrze. Tam to jest zwyczaj; Omdat je niet op Sumatra gediend hebt – Bo nie służyłeś na Sumatrze, Daar is 't de gewoonte – Tam to jest zwyczaj).
Laat me dan maar thee geven… maar niet van koffibladen, en ook niet van gember. Ja, je bent op Sumatra geweest… en de nieuwe adsistent-resident ook, niet waar? (Daj mi więc herbatę… ale nie z liści kawy i nie imbirową. Tak, byłeś na Sumatrze… a nowy asystent-rezydent też, prawda?; Laat me dan maar thee geven – Daj mi więc herbatę, maar niet van koffibladen, en ook niet van gember – ale nie z liści kawy i nie imbirową, Ja, je bent op Sumatra geweest – Tak, byłeś na Sumatrze, en de nieuwe adsistent-resident ook – a nowy asystent-rezydent też, niet waar? – prawda?).
Dit gesprek werd in 't hollandsch gevoerd, een taal die de Regent niet verstond. (Ta rozmowa odbyła się po holendersku, języku, którego Regent nie rozumiał; Dit gesprek werd in 't hollandsch gevoerd – Ta rozmowa odbyła się po holendersku, een taal die de Regent niet verstond – języku, którego Regent nie rozumiał).
Hetzy Duclari gevoelde dat er iets onbeleefds in lag, hem hierdoor van 't onderhoud uittesluiten, hetzyd-i hiermee een andere bedoeling had, op-eenmaal ging hy, zich tot den Regent wendende, in 't maleisch voort. (Czy to Duclari czuł, że coś niegrzecznego w tym jest, wykluczając go w ten sposób z rozmowy, czy też miał inny zamiar, nagle zwrócił się do Regenta po malajsku; Hetzy Duclari gevoelde dat er iets onbeleefds in lag – Czy to Duclari czuł, że coś niegrzecznego w tym jest, hem hierdoor van 't onderhoud uittesluiten – wykluczając go w ten sposób z rozmowy, hetzyd-i hiermee een andere bedoeling had – czy też miał inny zamiar, op-eenmaal ging hy – nagle zwrócił się, zich tot den Regent wendende, in 't maleisch voort – do Regenta po malajsku).
Weet mynheer de Adhipatti, dat m'nheer de kontroleur den nieuwen adsistent-resident kent? (Czy pan Adhipatti wie, że pan kontroler zna nowego asystenta rezydenta?; Weet mynheer de Adhipatti – Czy pan Adhipatti wie, dat m'nheer de kontroleur – że pan kontroler, den nieuwen adsistent-resident kent – zna nowego asystenta rezydenta).
Wel neen, dàt heb ik niet gezegd, ik ken hem niet! riep Verbrugge, nu ook in het maleisch. Ik heb hem nooit gezien. Hy diende eenige jaren vóór my op Sumatra. Ik heb je maar gezegd dat ik daar veel over hem heb hooren spreken, anders niet! (Nie, tego nie powiedziałem, nie znam go! – zawołał Verbrugge, teraz także po malajsku. Nigdy go nie widziałem. Służył kilka lat przede mną na Sumatrze. Powiedziałem ci tylko, że dużo o nim słyszałem, to wszystko; Wel neen, dàt heb ik niet gezegd, ik ken hem niet! – Nie, tego nie powiedziałem, nie znam go!, riep Verbrugge, nu ook in het maleisch – zawołał Verbrugge, teraz także po malajsku, Ik heb hem nooit gezien – Nigdy go nie widziałem, Hy diende eenige jaren vóór my op Sumatra – Służył kilka lat przede mną na Sumatrze, Ik heb je maar gezegd dat ik daar veel over hem heb hooren spreken – Powiedziałem ci tylko, że dużo o nim słyszałem, anders niet – to wszystko).
Nu, dit komt op 'tzelfde neer. Men behoeft iemand juist niet te zien om hem te kennen. Hoe denkt m'nheer de Adhipatti hierover? (No cóż, to na jedno wychodzi. Nie trzeba kogoś widzieć, aby go znać. Co o tym myśli pan Adhipatti?; Nu, dit komt op 'tzelfde neer – No cóż, to na jedno wychodzi, Men behoeft iemand juist niet te zien om hem te kennen – Nie trzeba kogoś widzieć, aby go znać, Hoe denkt m'nheer de Adhipatti hierover? – Co o tym myśli pan Adhipatti?).
De Adhipatti had juist noodig een bediende te roepen. Er verliep dus wat tyd voor hy zeggen kon: dat hy met den heer kommandant instemde, maar dat het toch dikwyls noodig was iemand te zien voor men hem beoordeelen kon. (Adhipatti musiał akurat zawołać służącego. Minęło więc trochę czasu, zanim mógł powiedzieć: że zgadza się z panem komendantem, ale często trzeba kogoś zobaczyć, zanim się go oceni; De Adhipatti had juist noodig een bediende te roepen – Adhipatti musiał akurat zawołać służącego, Er verliep dus wat tyd voor hy zeggen kon – Minęło więc trochę czasu, zanim mógł powiedzieć, dat hy met den heer kommandant instemde – że zgadza się z panem komendantem, maar dat het toch dikwyls noodig was iemand te zien voor men hem beoordeelen kon – ale często trzeba kogoś zobaczyć, zanim się go oceni).
Over 't geheel genomen is dit misschien waar, ging nu Duclari in 't hollandsch voort – hetzy omdat deze taal hem gemeenzamer was en hy meende genoeg gedaan te hebben voor de beleefdheid, hetzy omdat hy alleen door Verbrugge verstaan wilde worden – dit moge in 't algemeen waar zyn, maar omtrent Havelaar heeft men waarachtig geen persoonlyke kennismaking noodig… hy is een gek! (Ogólnie rzecz biorąc, może to być prawda, kontynuował Duclari po holendersku – czy to dlatego, że ten język był mu bardziej znajomy i uważał, że zrobił wystarczająco dużo dla uprzejmości, czy to dlatego, że chciał być zrozumiany tylko przez Verbrugge – może to być ogólnie prawdą, ale jeśli chodzi o Havelaar, naprawdę nie potrzeba osobistego spotkania… on jest szalony!; Over 't geheel genomen is dit misschien waar – Ogólnie rzecz biorąc, może to być prawda, ging nu Duclari in 't hollandsch voort – kontynuował Duclari po holendersku, hetzy omdat deze taal hem gemeenzamer was – czy to dlatego, że ten język był mu bardziej znajomy, en hy meende genoeg gedaan te hebben voor de beleefdheid – i uważał, że zrobił wystarczająco dużo dla uprzejmości, hetzy omdat hy alleen door Verbrugge verstaan wilde worden – czy to dlatego, że chciał być zrozumiany tylko przez Verbrugge, dit moge in 't algemeen waar zyn – może to być ogólnie prawdą, maar omtrent Havelaar heeft men waarachtig geen persoonlyke kennismaking noodig – ale jeśli chodzi o Havelaar, naprawdę nie potrzeba osobistego spotkania, hy is een gek – on jest szalony).
