Нарша Булгакбаев
Ислам модернизациясы. 1 Бөлім
Алланың тағы
Жетінші аспан – Алланың шексіз жоғарғы санасы. Негізінде жалпы 7 аспан жəне 24 деңгей бар. Жеті аспанға келер болсақ. Бұл бөліну адамдардың санасына берілген, себебі, мысалы, Жердің астралдық өрісінде жеті қабат бар. Бірақ 7 қабаттан басқа Рухани əлем де бар – инкрустация рухтар əлемі. 24 деңгей бар. Бұл Рух əлемі. Рухани əлемнен басқа 59 тығыздық деңгейі бар күлкілі материалдық дүние бар.
Аспандардың 1-ші, 2-ші жəне 3-ші (деңгейлері) қалай бөлінді? Бірінші аспан бізге көрінетін Космосымыз деп айтуға болады. Екінші жəне Үшінші аспан əртүрлі тығыздық деңгейлері нəзік-материалдық өркениеттер.
Екінші аспан бұл «жындар əлемі». Олар көрінетін Космосқа қарағанда тығыздық деңгейінде, яғни жұлдыздарда емес, тербеліс деңгейі жағынан жоғары өмір сүреді. Олардың денесі оттан жасалған. Ол адам баласы сияқты болған жоқ. Адам су мен саз балшықтан жасалған, себебі саз құрамында адам организмінде болатын барлық заттар, кремний, көміртек т.б. бар. Физикалық дене топырақ құрамындағы бар элементтерден құралған. Жынның денесі жай ғана «от» деп аталатын жан жаратылған.
Бұл энергия міндетті түрде жанып жатқан от емес. Плазма, плазмоидтар деп аталады. Плазма, ол до от.
Үшінші аспан неғұрлым жоғары тербелмелі плазмоидтар болуы əбден мүмкін, оларды Аллаһтың жолын ұстанатын, иман келтірген «жындар əлемі». Төртінші аспан – астрал (барзах) əлемі. Бесінші аспан – əлі өз-өзін жүзеге асыра алмаған Рухтар əлемі, инкрустациясы төмен тербеліссіздер тұратын əлем. Алтыншы аспан – орта деңгейлі Рухтар, оны біз 9-дан 16-шы деңгейге дейін белгілеп отырмыз. Жетінші Аспан қазірдің өзінде Жұмақ, онда Періштелер бар. Ал Аллаһтың тағы Жетіншіден жоғары, Рухани дүниеден мүлде тыс. Оған періштелердің бірнешеуі ғана қол жеткізе алады, олар құдайдың санасымен барынша толық біріге алады, қасиеттері бойынша одан іс жүзінде ажыратылмайды.
Осы əлемде немесе басқа əлемдерде немесе Жерде өмір сүрген əрбір Жан, рухани жағынан ол ең жоғары деңгейге шықса, ең жоғарғы Періште болу мүмкіндігіне ие. Яғни, Жаратушының қасиеттерін (99 көркем есім, 6 болмыс, 8 атрибут) денесі қабірден қайта тіріліп, Қорқынышты Соттан өткеннен кейін, бірден жоғары деңгейге көтеріліп, осы Тақтың өзін көретіндей дəрежеге жетеді. Барлық адам осындай Рухани дəрежеге қаласын қаламасын, жетеді. Менің айтқым келгені Мұхаммед (с.а.с.) Алланың жүзін жəне тағын көрген қандай бақытты.
23-24-ші деңгейлерде тұрғандар (бұл деңгейдегілер барлығы Рухтар), өйткені олар жоғары рухани деңгейге қол жеткізе алды. 22-деңгейге жеткендерге толық доступ жоқ. Ал 23 жəне 24 деңгейдегілер толық қолжетімділікке ие. Трон дегеніміз не? Трон – символ. Əрине, ол жерде материалдық, біз елестете алатын Тақ жоқ. Бұл барлық жерде бір уақытта Құдайдың болуының белгісі.
Соншалықты толық біріктіргенде бүкіл адамзатты денеңіздің жеке бөлігі ретінде сезінесіз, сондықтан Алла адамды босқа жаратқан жоқ. Адамзаттың бəрін сүй бауырым деп. Өзіңді бүкіл адамзатты жаратқандай сезінесің. Олар сені жаратқандай сезінеді.
Адамда сүйетін біреу болса, ол үшін өмірдің мəні бар. Ал барша адамзатты сүю, шама жеткенше жəрдемші болу, бұл үлкен энергия. Егер əлемдер болмаса, онда Құдайдың өзінің ішінде болуы, Махаббатпен бекіткен Ғылым Заңдары жоғалып кетеді. Өзіңді Жаратушымен өзіңді біріктіргенде осыны түсінесің.
Маған тартқан
Кімге ұқсауға тырысу керек? Сізді түк керек қылмайтын, өліп қалсаңыз да бəрібір Танымал əнші, спортшы, бизнесменге ме? Əлде сенің ата-анаңнан артық сені сүйетін, барлық жамандықтан қорғай алатын Алланы ма?
Ішкі Жарық: Мен əлемнің жарығымын. Кім мені бақыласа, ешқашан қараңғылықта жүрмей, өмірдің жарығына ие болады. Əрбір жеке адамның ар-ұжданы мен санасы адамның күнəларын жарықтандырып, ақиқат пен дұрыстық жолына жетелейтін Жарық болып табыламын. Бұл жарық Алланың Ақиқаты, сол жарық ішкі дауыспен күнделікті нұсқау береді.
Алла тағала Құранның көптеген аяттарында өзіне құлшылық етпеген адамды өлі деп атаған. Ал мұнда екі параллельді жүргізуге болады, екі негізгі ұғымды ажыратуға болады. Біріншісі – өмір мен өлім арасындағы байланыс. Кімде-кім Жаратушыға құлшылық етсе, ол тірі адам. Аллаға құлшылық етуден бас тартқан адам ішіп-жеп, жер бетінде жүрсе де өлі, яғни рухани өлі.
Екінші бейне – жарық пен қараңғылық арасындағы байланыс. Алла Тағалаға құлшылық еткенге нұр берілді. Яғни Ішкі Жарық мақсаты қандай? Жарықтың мақсаты – Жұмаққа жетуге көмектесу, жəрдемдесу. Жарық қысқа уақыт ішінде құлап кетпей жəне жаман салдарларсыз дұрыс жерге жетуге көмектеседі. Яғни, нұрға бөленген адам барар жерін біледі – Жұмақ жəне оған тура жол – Алланың Кітабы – Құранға амал ету арқылы жету жолын да біледі.
Модернизация мәні
Исламды мұхаммед пайғамбар заманынан бері адам қауымына түскен қандай да бір өзгерістерді мойындамайтын əлемдегі ең консервативті дін. Соғыс, жарылыс, аштық, киімсіз, босқындар, елден безу, теракт… бірақ сонда да өзгерісі келмейтін дін. Ислам өркениетінің қақ ортасында, діннің Отанында, бірақ Орта Азия, Батыста жағдай мүлдем басқаша. Қате Иман түсінігі жайлы басқа кітапта, қазір либеризация. Жаңғырудың басты себебі – мұсылман елдерінің дамыған елдермен даму деңгейлеріндегі алшақтықты азайтуға ұмтылуы. Мəселе туындайды: жаңғыру мұсылман мемлекеттерінің мəдени құндылықтарының примордиальдық жүйесін жоя ала ма, əлде керісінше, жаңғырту осы елдердің қолайлы дамуына ықпал ете ме? Бұл сұраққа жауап беру үшін мұсылман əлемінде болып жатқан нақты өзгерістерді, мұндай өзгерістердің салдарын қарастырып, олардың осы елдерде тиімді ме, əлде теріс пе деген қорытынды жасау қажет. Мысалы, Таяу жəне Таяу Шығыс елдерінің біразын қарап көрейікші.
1) Мұсылман елдерінің құқықтық ой-сезімін қазіргі заман болмысына бейімдеу процесін бастау керек. Бастау үшін ислам құқығының жалпы ұғымына жүгінейік.
Бұл елдердегі заң көптеген ғасырлар бойы өзгеріссіз қалды, бірақ бұған қарамастан, соңғы жылдары мұсылман дəстүрінің мемлекеттері негізінен саяси жүйедегі демократиялық негіздердің кеңеюіне жəне адам құқықтарын қорғауға байланысты елеулі заңнамалық реформалар жүргізді. Мұндай өзгерістердің мысалдары: Йеменде, Алжирде, Иорданияда, Мароккода, Кувейтте жəне басқа да елдерде соңғы бірнеше жыл ішінде өткен еркін демократиялық заңнамалық сайлау өткізу, білім беру саласын жаппай реформалауды жүзеге асыру, сондай-ақ көптеген мемлекеттердің конституция мəтіндеріне азаматтардың жалпы құқықтарына кепілдік берілетін тиісті баптарды енгізу. Мысалы, Бахрейн Конституциясында (5.2-бап) былай делінген: «Мемлекет шариғат ережелерін бұзбай, əйелдердің отбасындағы міндеттерін, олардың əлеуметтік міндеттерін, олардың ерлермен экономикалық, мəдени, əлеуметтік, сондай-ақ саяси өмірдегі теңдігін реттейді». Ал Түркия Республикасының Конституциясында: «Түркия Республикасы – заң үстемдігіне негізделген демократиялық, зайырлы жəне əлеуметтік мемлекет; қоғамдық тыныштық, ұлттық ынтымақ пен əділеттілік ұғымына сүйене отырып; адам құқықтарын құрметтеу…» Конституциялардың мұндай ережелері ислам құқығының толық мызғымастығы туралы кейбір аңыздарды жоққа шығарады. Бүгінде Түркия шын мəнінде күнделікті өмірде исламдық та, демократиялық та нормаларды табысты іске асыратын серпінді дамып келе жатқан ел болып табылады жəне көбінесе өзінің даму жолын жəне демократиялық жүйе мен исламның терең тамырлы нормаларын татуластырудың өзіндік жолын іздеп жүрген барлық жас араб демократияларына үлгі ретінде ұстанады. Бірақ жақын жəне Таяу Шығыс елдерінің саяси жүйелерінде демократиялық негіздерді кеңейту мəселесі бойынша мұсылман елдерінің зерттеушілері мен азаматтарының пікірлері ерекшеленеді: кейбіреулер демократияның көптеген принциптері мұсылман елдерінің құқықтық жүйесіне сыйғыза алмайды деп санайды, басқалары, керісінше, ислам құқықтарды бұзуға негіз бола алмайды жəне демократияның көптеген принциптеріне сəйкес келеді деп санайды.
2) Жаңашылдықтарды шектеуді тоқтату, исламнан басқа да қоғамның тұрақтылығын сақтайтын жəне мəдениеттің нормативтік тəртібі мен болмысын қалыптастыратын əр түрлі айқындаушы күштердің бар екенін мойындау;
3) Өткенді жаңғырту – артта қалушылықтың белгісі, батыстық мəдени ағымдар мен батыс ойының философиялық доктриналарын қарызға алу негізінде мəдениеттің толық жаңаруын жақтау; Батыс құндылықтары мен дəстүрлі мұраларын синтездеуді жақтайды;
4) Инновацияларға қарсы тұрмау, дəстүр мен Ислам арасындағы татулықты сақтау, əр түрлі сенімді бір Ақиқатқа біріктіру;
5) Сауатсыздық қазіргі заманда маңызды рөл атқаратын прогреске үлкен кедергі болып табылады. Сауатсыздық араб елдеріндегі əлеуметтік, мəдени, экономикалық жəне саяси дамудың басты кедергісі. Мысалы, Иорданияда 5 жылы жалпыға бірдей тоғыз жылдық білім беру туралы, кейіннен міндетті он жылдық оқу туралы заң қабылданды. Осылайша, білім беру саласындағы жаңғырту біртіндеп оң нəтиже беретінін көріп отырмыз.
6) Əйелдердің құқықтық мəртебесінің батыс елдерімен салыстырғанда Таяу жəне Таяу Шығыс елдерінде əйелдердің құқықтары өте шектеулі жəне негізінен діни нормаларға сəйкес анықталатыны даусыз факт. Таяу Шығыста əйелдердiң құқықтық мəртебесiнiң деңгейi елден елге өзгерiп отырады. Мысалы, Мароккода əйелдердің құқықтары Иранға қарағанда көбірек іске асады.
7) Экономикалық даму қажеттіліктері мұсылман қоғамы үшін исламның бірқатар дəстүрлі тəңірлерін қайта ойлатуды да қажет етеді. Қазiргi уақытта неғұрлым дамыған елдер постөндiрiстiк даму түрiне көшуде, демек олар материалдық өндiрiс пен өндiрушi салалардың есебiнен емес, қызмет көрсету саласының арқасында гүлденуде. Мұсылман елдерінде, керісінше, экономиканың шикізаттық бағдары байқалады, мысалы Сауд Арабиясында материалдық өндіріс саласы ЖІӨ-нің шамамен 67%-ын, Катардағы ЖІӨ-нің 78%-ын құрайды. Бұл деректер мұсылман елдеріне өз экономикаларын жаңғырту қажет екенін көрсетеді, өйткені шикізатқа баса назар аудару мемлекетті шикізатты сатуға тəуелді етеді, демек ол өте тұрақсыз болып келеді. Осыған байланысты мұсылман елдерінің үкіметтері экономиканы жаңғыртуға бірқатар талпыныс жасау керек. Кейбір табыстарға қарамастан, мұсылман елдерінің басым көпшілігі шикізатқа толық назар аударудан бас тарта алмайды, соның салдарынан экономикалық саладағы жаңғыру баяу жүреді.
8) Жаңғыру процесі мұсылмандардың дүниетанымына да əсер етті. Теледидар экрандарында жəне бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен таралатын еркіндіктің батыстық құндылықтары жастардың санасына əсер етеді. Қазіргі кезде кейбір мұсылмандардың неке институтына (уəде беру, ажырасу) жəне ата-анаға бағынбаушылыққа деген көзқарасының өзгеруін қадағалауға болады. Мұндай құбылыстар мұсылман əлемінде онша кең тараған жоқ, бірақ бұрын мұндай мінез-құлық мұсылман елдерінде мүлдем орынсыз болғанын əлі де естен шығармаған жөн. Ислам қоғамындағы қарым-қатынас процестері айтарлықтай өзгерді [4].
9) Мына қатып қалған қорқыныштан арылу керек: модернизация процесі өздеріне жат құндылықтарды таңумен, ақша мен лəззатқа ұмтылумен, ата-ананы құрметтемеумен, сол арқылы мұсылмандардың имандылығы мен олардың болмысына нұқсан келтірумен тығыз байланысты деп санайды. Басқалары модернизация олардың туған жерін «материалдық жəне рухани гүлденуге» жақындататын оң өзгерістер əкеледі деп санайды.
10)Гиперболизациялау қоғамның жаңғыру процесіне кедергі немесе кедергі болып табылатыны сөзсіз, бірақ сонымен бірге өз мəдениетінің ерекшелігін ескермей, қоғамдағы тұрақтылықты жəне оның тұрақты дамуын сақтау мүмкін емес. Айта кету керек, мұсылмандардың болмысы уақыт пен сыртқы саяси жағдайларға тəуелді емес, өздерін қайта құруға несие бермейтін барлық мұсылмандарды біріктіретін қағидаттарға негізделген. Бұл мынадай ұғымдар:
11) Бір жағынан, Ислам ғасырлар бойы өзгермеген наным-сенімдер жинағы ретінде пайда болса, екінші жағынан, қазіргі заман бізге жаңа ғылыми теориялар мен идеяларға сай келетін, қазіргі адамның көз алдында интеллектуалдық тұрғыдан көбірек дыбыстайтын жаңа идеялар жүйесін ұсынады. Бұл екі қыры көбіне үйлеспейді, егер ислам дін ретінде ғана емес, миллиондаған адам санасында көрініс беретін форма ретінде де түсінілсе. Мұсылмандардың көпшілігі қосарлы өмір сүреді: олар мұсылман қауымына адал болып қала береді, бірақ олар мұндай адалдық талап ететін барлық қағидаттарды ұстанбайды. Дін мен күнделікті өмір бір-бірімен күрт қарама-қайшылыққа түседі.
Осылайша, Таяу Шығыстың мұсылман елдері өздерінің саяси жүйесін қазіргі əлеммен қарқынын сақтай отырып, бет-əлпеті мен болмысын жоғалтпайтындай етіп бейімдеуге тиіс болады. Жəне бұл əбден мүмкін.
